Calcio (element chimich)

(Rimandad de Càls)

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.


El càlcio l'è 'n elemènt chìmich enserìt endèla tàola periòdica dei elemèncc col sìmbol Ca. El g'ha nömer atòmich 20, che völ dì che 'l nùcleo de 'n àtom de càlcio el g'ha vint prutù. L'è un 'n metàl alcalì terùs, mulzì, de culùr gris, dopràt come agènt de ridusiù endèl procès de estrasiù minerària del torio, de l'urànio e del zircònio. L'è 'l quint dei elemèncc de la grösta terèstre per abondànsa e l'è 'n elemènt de 'mportànsa primària per el cìclo vitàl dei éser vivèncc.

Calcio
   

20
Ca
 
               
               
                                   
                                   
                                                               
                                                               
                   
potasio ← calcio → scandio
Aspèt
Aspèt de l'elemènt
Aspèt de l'elemènt
Bianch arzentàt (calcio en atmosfera de argon)
Linea spettrale
Lìnea spetràla de l'elemènt
Lìnea spetràla de l'elemènt
Generalità
Nòm, sìmbol, nömer atòmichcalcio, Ca, 20
SerieMetài alcalì terùs
Grupo, periot, bloch2 (IIA), 4, s
Densità1 550 kg/m³
Dürèsa1,75
Configürasiù dei eletrù
Configürasiù dei eletrù
Configürasiù dei eletrù
Proprietà atomiche
Peso atòmich40,078 u
Ragio atòmich (calc.)180 (194) pm
Ragio covalènt174 pm
Configürasiù dei eletrù[Ar]4s2
e per leèl energétich2, 8, 8, 2
Stàcc de osidasiù2 (base forte)
Strütüra cristalìnaCübica a fàce centràde
Proprietà fìziche
Stat de la matériasolido (paramagnétich)
Pont de füziù1 115 K (842 °C)
Pont de ebulisiù1 757 K (1 484 °C)
Volüm molàr × 10Modell:Val/delimitnumm³/mol
Entalpia vapurizasiù153,6 kJ/mol
Calùr de füziù8,54 kJ/mol
Tensiù de vapùr254 Pa a 1 112 K
Velocità del suono3 810 m/s a 293,15 K
Otre proprietà
Nömer CASModell:CAS
Eletronegatività1,00 (scala de Pauling)
Calùr specìfich632 J/(kg•K)
Condücibilità elètrica × 10Modell:Val/delimitnum/(m•Ω)
Condücibilità tèrmica201 W/(m•K)
Energia de prìma iunizasiù589,8 kJ/mol
En. de segónda iunizasiù1 145,4 kJ/mol
En. de tèrsa iunizasiù4 912,4 kJ/mol
Izòtop piö stàbii
isoNATDDMDEDP
40Ca96,941% Ca l'è stàbil con 20 neütrù
41Casintétich 103 000 agnε0,42141K
42Ca0,647% Ca l'è stàbil con 22 neütrù
43Ca0,135% Ca l'è stàbil con 23 neütrù
44Ca2,086% Ca l'è stàbil con 24 neütrù
46Ca0,004% Ca l'è stàbil con 26 neütrù
48Ca0,187%  × 10Modell:Val/delimitnum anniββ4,27248Ti
iso: isotopo
NA: bondànsa en natüra
TD: tép de smezamènt
DM: modalità de decadimènt
DE: energia de decadimènt in MeV
DP: prodót del decadimènt

Se 'l tìra fò del fluoruro de calcio per mès de l'eletròlizi, e quan che 'l ciàpa föch el fà sö 'na fiàma de culùr zalt-aràncio; se 'l vé 'n contàt co l'ària el se òsida a la svèlta. el reagés co l'àiva e 'l fùrma l'idròsido de calcio.

I gös, i òs e le önge de töcc i animài i é furmàcc en bùna part de compòscc a bàze de càlcio e l'è fàcil de troà 'n natüra sota fùrma de carbunàt de càlcio che l'è 'l compòst principàl de töte le préde de urìgin calcàrea (compàgn del marmor per ezèmpe). L'è ach el compòst bazilàr de la calsìna e del cemènto dóca l'è de 'mportànsa primària endela 'ndüstria de l'edilìsia.

Come elemènt pùro l'è stat izolàt per la prìma ólta endèl 1808, 'n Inghiltèra quan che Sir Humphry Davy el g'ha eletrolizàt 'na mistüra de calcar e òsido de mercùrio. El càlcio en fùrma metàlica el g'ha cuminciàt a éser dispunìbil sö làrga scàla al prensépe del sècol XX.