Wikipedia

Ciclon extra-tropical

(Rimandad de Depression mòbil)
Lumbard ucidental Quest articol chì l'è scrivuu in lombard, grafia milanesa.

In meteorologia i ciclón extra-tropicaj ( anca ciamàa ciclón mòbil) hinn on tipo de ciclon, o ben de sistèma de bassa pression a scala sinòttica, ch’i succeden ai latitudin de mèzz temperàa de la Tèrra (foeura di tròpich). Dent in di ciclon extra-tropicaj, in del cors de la sò dinamica, gh’è i front meteorològich. I cicloni extra-tropicaj, despèss ciamàa domà depression atmosferegh, hinn di fenòmen quotidiàn, che insèma ai anticiclon, caratterizzen el temp meteorològich de la pupart de la Tèrra cont el prodù i fenòmen meteorològich che se porten adrée infra i quàj gh’hinn i nivol, i precipitazion, i acqueri, i temporal e ‘l vent.

La depression de l'Islanda vista dal satèllit

Formazion

Modifega

I ciclon extra-tropicaj se formen in tucc i region extra-tropicaj de la Tèrra (de sòlit tra il 30º e 60º gradi de latitudin da l'equator), sia per mèzz de la ciclogenesi sia per via de la transizione extratropical. On studi sui ciclon extra-tropicaj in del Sud del mond el fa vedè che infra el 30° e ‘l 70° parallelo, succeden in media 37 ciclon in on perìod de 6 or[1]. On studi indipendent in del emisfero settentrional el suggeriss che circa 234 ciclon extra-tropicaj se foeurmen ògni inverna[2].

Genesi di ciclon extra-tropicaj

Modifega
 
I zòn indoe se foeurmen i corrent a gètt hinn el fondament de la nascità di pioeuv conligàa cont i ciclon extra-tropicaj

Ind l’atmosfera de la Tèrra, in del pont pussèe alt de la troposfera a gh’è di fòrt corrent ciamà corrent a gètt. Quèj corrent chì se sviluppen perché gh’hinn di fòrt differenz de temperadura intorna de i 30° di latitudin e di 60°. Gh’è donca l'inconter tra mass d’aria con fòrt differenz de temperadura e con di superfici de contàtt ciamà front, in particolar el front ai 60° de latitudin l’è ciamà front polar e ai 30° l’è ciamà front sub-tropical. De già che i dò mass d’aria hinn vuna pussèe frèccia dell’altra, ind la massa d’aria pussée frèccia la pression la diminuiss con la quòta pussée a la svèlta rispètt a quèll che ‘l succéd ind la massa d’aruia pussée calda, de già che l’aria frèccia a l’è pussèe pesanta. S’ingénera iscì ona differenza orizzontal de pression atmosferega.

La differenza de pression l’ingenera di fòrt corrent ciamà corrent a gètt ch’hinn pussèe fòrt indoe gh’è ‘na maggiora differenza de pression o ben pussè in alt possibil ind la troposfera arent a la tropopausa (circa 9000 m de quòta). La corrent a gètt la gh’ha nò l’istèssa intensitàa in tucc i pont del front polar, inscì che indoe che la velocità la dimnuiss el sò fluss el se slarga fin a creà ‘na divergenza che la se sciscia adrée l’aria di strat de bass de l’atmosfera; l’aria che la va su la crea on center de bassa pression con convergenza de l’aria al soeul. El center de bassa pressione el sarà poeu el nucli del ciclon.

Per via de la forza del Coriolis , de sorapù, l’aria che la ven ciamada vèrs el center de la bassa pression la ghe pirla intorna creando di zòn indoe l’è l’aria frèccia che la va contra quella calda e la genera donca on front frècc, e inscambi di zòn indoe l’aria calda la va contra quella pussée frèccia front cald [3]

 
Esempi de avveniment ciclònich, con interferenza de on front cald, on front frècc e vun occlùs. el spazi tra i front cald e frècc a l'è ciamà settor cald

Intanta che ‘l ciclon el se raffòrza, el front frècc el se moeuv vèrs l’equator e ‘l ghe pirla intorna al center de bassa pression. In del stèss temp el front cald el va innanz men in prèssa, de già che l’aria pussée frèccia che ‘l gh’ha denanz l’è pussée densa e la se moeuv pussée difficilment. Quand che i ciclon diventen occlus quand che ‘l front frècc el raggiòng quèll cald e donca la se forma ‘na lengua de aria calda e ‘l ciclon el comenza a mangiàss foeura. Grazie a l’aria tirada adrée de sora, la pression atmosferega la borla giò pussée a la svèlta de 1 millibar (0,029 inHg) ògni ora. [4][5]. Se la differenza orizzontal de pression in del livèll superior arent a la tropopausa la sarà pussée fòrta, pussèe el ciclon el podarà diventà potent. Di ciclon extratropicaj con la forza di uragan hinn pussée facil de sviluppass in del Atlantich settentrional e in del nòrd Pacifich in di mes de dicember e genar[6]. A livèll fisich-matematich (vardà meteorologia dinamica) i ciclon extra-tropicaj se sviluppen in atmosfera baroclina (con atmosfera baroclina el minim de bassa pression l’è nò l’istèss ai vari quòt)

  Per savenn pussee, varda l'articol Front meteorològich.
  Per savenn pussee, varda l'articol Ond curt del Bjerknes.

Transizion extra-tropical

Modifega
 
l’Uragan Cristobal (2014) in del Atlantic del nòrd dòpo ‘vègh finìi la soa transizion de uragan a ciclon extra-tropical

I ciclone ciclon extra-tropicaj poden anca vèss di ciclon tropicaj che se trasformen in ciclon extra-tropicaj, a la fin de la soa vita, de sòlit intra el 30º e ‘l 40º grado de latitudin. Per comenzà el process de transizion, el ciclon el ven ciapàa denter in di latitudin pussèe alt per mèzz di arej de bass pression che se slonghen a ciapal compagn di insaccadur.[7] In quèll procèss chì, on ciclon in transizion extra-tropical (anca ciamada post-tropical),[8][9] l’andarà a mèttess insèma a front arent o depression associàa a on sistèma baroclin (indoe cioè la temperadura la varia nò regolarement con la quòta, o ben on sistèma con instabilità atmosferega). Quand a succed la transizion extra-tropical la fòrza del ciclon la diminuìss inscambi la soa larghèzza l’aumenta. Tuttamanch, anca quand che la transizionj l’è finida, la perturbazion la pò renforzàss de noeuv in reson di condizion de l’anbient che ‘l gh’ha intorna. [7] El ciclon el podarà anca cambià forma, cont el vegnì men de la sò simitria.[10][11][12]

In del cors de la transizion extra-tropical, el ciclon el coménza a spostàss indrèe vèrs di mass d’aria pussée frèggia, e la sorgent de energia primaria del ciclon la se traforma del la liberazion del calor sconduu de condensa a i procèss de l’atmosfera baroclina. El sistèma de bassa pression el perd a la fine il suò nucli cald e ‘l diventa on sistema a nucli frècc. [12][10]

Transizion tropical

Modifega

Rarament, on ciclon extra-tropical el pò diventà on ciclon tropical se el sistèma el raggiòng ‘na zòna de mar cont di acqui pussée cald e on ambient con fòrbes del vent pussée bassa. [13] An example of this happening is in the 1991 Perfect Storm.[14] In quèl caso chì la transizion a l’è al contrari de on vòrtes a coeur frècc a vun a coeur cald.[15][16]


El sviluppàss de on ciclon extra-tropical

Modifega

A gh’hinn du modèll per el svilùpp de on ciclon extra-tropical e ‘l sò ciclo de vita. De solit a se dopéren el modèll norvegés e el modèll Shapiro-Keyser[17].

Modèll norvegès

Modifega

Di dò teorij su la struttura di ciclon extra-tropicaj e del sò ciclo de vita, il pussèe vègg a l’è el modèll norvegés, sviluppàa in del cors de la primma guèrra mondial. In quèsta teoria chì (teoria del front polar), i ciclon se sviluppen e se muoven adrèe a on long confin frontal, e poeu se occluden e raggiòngen on ambient pussée frècc.[18] L’è stàa sviluppàa tutt second di osservazion meteorològich, comprès i descrizion di nivol vedùu adrèe al sistèma.

Modèll de Shapiro-Keyser

Modifega

‘Na segonda teoria per el svilùpp di ciclon extra-tropicaj a l’è el modèllo de Shapiro-Keyser, sviluppàa ind el 1990[19]. I differènz principaj cont el modèllo norvegés hinn la rottura del front frècc, el tipo de occlulsion e i front cald]], de già che hin quèll modèll chì, inveci che formass on front occlus el fron frècce l se destacca de quèlla calde el ven tràa dent in del center de bassa pression indoe el se rotola su pirlando (seclusion calda)[20].

Seclusion calda

Modifega

Ona seclusion calda (de la lengua inglesa warm seclusion, da la lengua latina secludo= sarà foeura/ spartì / divìd) a l’è la fase madura del ciclo de vita de on ciclon extra-tropical. On isolemant cald voer dì che el front frècc el se stacca del front cald e ‘l ven ciamà denter el center de bassa pression, inscì de fa formà on iscì ciamà coeur cald. [21]. Ona seclusion calda la par ‘me on’oeugg compagn che in di uragan indoe la pression la se sbassa fin a valor anca de 950 hPa e i vent vegnen pussée fòrt. Gli isolamenti caldi più intensi spesso raggiungono pressioni di 950 millibar. Ona seclusion calda la succed a latitudin visin ai pòli e ai tropich.

De già che el fluss del calor sconduu a l’è important per el sò svilupp e ‘l sò renforzàss, tanti seclusion cald poden succed sora i oceani, e riven in su la còsta con vent molto fòrt e pioeuv torrenziaj[22].

Effètt

Modifega

Effètt generaj

Modifega
 
El Cyclon Oratia indoe a se ved la virgola tipica di ciclon extra-tropicaj, in su l’Europa in del’Ottober del 2000.

I ciclon extratropicaj pòden portà on clima teved cont ona quaj pioeva e vent de 15 a 30 km/h, oppur vèss frègg e pericolos con vent pussée fòrt de 119 km/h e pioeuv torrenzial. [23]. La fassa de precipitazion che la compàgna on front cald a l’è despèss estésa, e ind la so zòna nòrd-òvest (ind l’emisfero nòrd) la se pò formàa ‘na virgola, che el sò center a l’è ona zòna con fòrt precipitazion, temporaj e anca burraschi de nev. I ciclon extra-tropicaj tenden a moeuvess adrèe a on tragìtt che ‘l pò vèss prevedùu.

Intemperi

Modifega

Una linea de temporaj, o ben ona fassa ben piazzada de temporaj, la se pò formàa denzanz di front frècc per via de la presenza de umidità atmosferega e de fòrt divergenza, portandòss adrée tempesta e vent fòrt. [24].

On quaj ciclon extra-tropical el pò sviluppass ind ona manéra improvìsa, compagn che l’è succèss in Gran Bretagna con la "grand boriana del 1987" che la soa pression l’è rivada fin a 953 millibar, e i so vent a 220 km/h, con 19 mòrt e 15 milion de alber tràa giò, dagn estes ai edifizzi e on cost econòmich de circa ai 2,3 miliàrd de dollar[25].

Mòto

Modifega
 
On fluss zonàl. Notà el fluss dominant de l’òvest a l’èst mostràa ind la mappa a l’altèzza che la soa pression l’è 500hPa
 
El 24 de february del 2007, ona imagin rada meteorològich de on gròss ciclon extra-tropical cont el sò center sora i Satt Unii.

I ciclon extra tropicaj hinn generalent mòss di vent occidentaj sia travèrs l’emisfero nòrd che ind lemisfero sud de la Tèrra. El fluss di vent de la circolazion general de l’atmosfera che ’l trasporta i perturbazion da l’òvest a l’èst (ind l’emisfero nòrd e al contrari in quèll sud) a l’è ciamàa fluss zonal.[26].

Oltra che in direzion òvest–èst el fluss el pò anca moeùvess in direzion nòrd-sud (fluss meridionàl) ma men in prèssa rispètt che adrèe a l’altra direzion. [27] El spostament adrée a la direzion nòrd-sud l’è de sòlit caosàa de l’interazion del ciclon con alter àrej de bassa pression compagn di promontòri e i insaccadùr oppur i anticiclon de già che on anticiclon stazionari (anticiclon de blòcch) a l’è bon per esempi de bloccà el tragitt de on ciclon extra-tropical, fàll vegnì pussée debol o anca fàgh cambia direzion. [28]

Per de pù quand che du ciclon extra-tropicaj se incontren, lor du poden combinàss ind on ciclon binari indoe i du vòrtes pirlen vun intorna a l’alter ("effètt Fujiwhara"). I du ciclon poden anca mettes insèma ind on ùnegh ciclon extra-tropiacal oppur quand che se incontren vun o tutt e du poden cambià direzion.[29] El risultàa precis de l’iterazion tra lor du el dipend de la sò distanza vun da l’alter, la sò misura, la sò fòrza e i condizion de l’atmofera intorna de lor.

Riferiment

Modifega
  1. ↑ ams.allenpress.com
  2. ↑ co2science.org (arqiviad de l'url orijenal in data 14 novembre 2007)
  3. ↑ Mario Giuliacci (2010). Manuale di meteorologia (in italian). Alpha Test, 391–394. ISBN 88-483-1168-7. 
  4. ↑ usatoday.com
  5. ↑ allenpress.com
  6. ↑ confex.com
  7. ↑ 7,0 7,1 (February 2001) "A climatology of extratropical transition of tropical cyclones in the North Atlantic". Journal of Climate 14 (4): 546–564. DOI:<0546:ACOTET>2.0.CO;2 10.1175/1520-0442(2001)014<0546:ACOTET>2.0.CO;2. 
  8. ↑ Glossary of Hurricane Terms. Canadian Hurricane Center (2003-07-10). Archived from the original on 2006-10-02. Recuveraa el 2006-10-04.
  9. ↑ National Hurricane Center (2011-07-11). Glossary of NHC Terms: P. National Oceanic and Atmospheric Administration. Recuveraa el 2011-07-23.
  10. ↑ 10,0 10,1 (May 2003) "Objective indicators of the life cycle evolution of extratropical transition for Atlantic tropical cyclones". Monthly Weather Review 131 (5): 909–925. DOI:<0909:OIOTLC>2.0.CO;2 10.1175/1520-0493(2003)131<0909:OIOTLC>2.0.CO;2. 
  11. ↑ Robert E. Hart (April 2003). "A Cyclone Phase Space Derived from Thermal Wind and Thermal Asymmetry". Monthly Weather Review 131 (4): 585–616. DOI:<0585:ACPSDF>2.0.CO;2 10.1175/1520-0493(2003)131<0585:ACPSDF>2.0.CO;2. 
  12. ↑ 12,0 12,1 (February 2006) "Synoptic composites of the extratropical transition lifecycle of North Atlantic tropical cyclones: Factors determining post-transition evolution". Monthly Weather Review 134 (2): 553–578. DOI:10.1175/MWR3082.1. 
  13. ↑ (July 2009) "Atlantic Subtropical Storms. Part I: Diagnostic Criteria and Composite Analysis". Monthly Weather Review 137 (7): 2065–2080. DOI:10.1175/2009MWR2468.1. 
  14. ↑ David M. Roth (2002-02-15). A Fifty year History of Subtropical Cyclones. Hydrometeorological Prediction Center. Recuveraa el 2006-10-04.
  15. ↑ Cyclogenesis and Tropical Transition in decaying frontal zones (2006-04-25). Recuveraa el 2006-10-24.
  16. ↑ (November 2004) "The TT Problem — Forecasting the Tropical Transition of Cyclones". Bulletin of the American Meteorological Society 85 (11): 1657–1662. DOI:10.1175/BAMS-85-11-1657. 
  17. ↑ Archivio NOAA
  18. ↑ weather.ou.edu (arqiviad de l'url orijenal in data 11 settembre 2003)
  19. ↑ cimms.ou.edu
  20. ↑ cimms.ou.edu
  21. ↑ wunderground.com
  22. ↑ wunderground.com
  23. ↑ Archivio NOAA
  24. ↑ atmos.edu
  25. ↑ metoffice.gov.uk (arqiviad de l'url orijenal in data 2 aprile 2007)
  26. ↑ Glossary of Meteorology (June 2000). Zonal Flow. American Meteorological Society. Archived from the original on 2007-03-13. Recuveraa el 2006-10-03.
  27. ↑ Glossary of Meteorology (June 2000). Meridional Flow. American Meteorological Society. Archived from the original on 2006-10-26. Recuveraa el 2006-10-03.
  28. ↑ (February 1998) "The Interactions between a Midlatitude Blocking Anticyclone and Synoptic-Scale Cyclones That Occurred during the Summer Season". Monthly Weather Review 126 (2): 502–515. DOI:<0502:TIBAMB>2.0.CO;2 10.1175/1520-0493(1998)126<0502:TIBAMB>2.0.CO;2. ISSN 1520-0493. 
  29. ↑ (December 2003) "Theoretical and Applied Climatology — Rotation of mid-latitude binary cyclones: a potential vorticity approach". Theoretical and Applied Climatology 76 (3–4): 189–202. DOI:10.1007/s00704-003-0011-x. ISSN 0177-798X. 

Vos correlaa

Modifega
Utegnüü da "https://lmo.wikipedia.org/w/index.php?title=Ciclon_extra-tropical&oldid=1204778"