Bologna

comun de la Lombardia storega
(Rimandad de Bulògna)
Lombard Quell articol qì l'è scrivud in Lombard, cond l'ortografia Scriver Lombard.

Bologna (Bulåggna in emilian bolognes; Buloagna in koiné emiliana; Bologna in italian; Bononia in latin; Bologne in frances) a l'è la citaa plussee importanta e plussee granda de l'Emilia, e capital de la region italiana de l'Emilia-Romagna, coma de la citaa metropolitana cond el nom compagn, e la se cata ind la Bassa Padana ai pee dei Monts Pennin.

Bologna
Comun
Bologna - Bandera Bologna - Stema
(detai)
Libertas
Bologna - Sœmeanza
Bologna - Sœmeanza
Dats aministrativ
Nom ofiçal Bologna
Stat Italia
Rejon Emilia-Romagna
Provinça Cità metropolitana de Bologna
Lengue ofiçai italian
Oltre lengue emilian
Politega
Sindeg Matteo Lepore
(2021)
Orgen lejislativ Consiglio Comunale di Bologna
Territore
Coordinade 44°29′38″N 11°20′34″E / 44.493889°N 11.342778°E44.493889; 11.342778
OSM 43172
Voltituden 54 m s.l.m
Superfix 140,86 km²
Abitants 387 971 ab.
(1º genar 2023)
Densitaa 2754.3 ab./km²
Confin Calderara, Casalecc, Castenas, Pianor, El Sass, Zoeula Predosa, Anzoeula, Castel Masgior, Granaroeul, San Lazer
Fus orari UTC+01:00 e UTC+02:00
Varie
Prefiss 051
Codex postal 40121, 40122, 40123, 40124, 40125, 40126, 40127, 40128, 40129, 40131, 40132, 40133, 40134, 40135, 40136, 40137, 40138, 40139 e 40141
Sigla autom. B
Codex ISTAT 037006
Codex catastal A944
Festa 4 de ociover
Sant protetor San Petroni
Cl. climatega
Cl. sismega
Localizazion
Bologna - Localizazion
Bologna - Localizazion
Sit istituzional

La g'ha 392 472 abitants, e la se spantega par 140,86 km². El so sindeg a l'è el Matteo Lepore, del Partid Democrateg, del 2021.

El nom Modifega

A someia qe el nom el vegna de una popolazion celtega de la zona, i Boii, de lì el nom de Bononia. El nom antig de la citaa l'era Felsina, del popol etrusc padan che a ge viveva prima dei celts. Ancamò, i abitants de Bologna se pœlen ciamar bolognes coma anca, in italian, felsinei.

Storia Modifega

Felsina etrusca Modifega

Bologna a l'è staita fondada cond el nom de Felzna dei Etrusc, una popolazion de lengua pre-indoeuropea qe la se catava ind el principi in Toscana, ma qe la s'è pœ trada anc intorna a la Padania. La data de fondazion la po vesser el 534 prima de Crist.

L'ariv dei Boii Modifega

Ind el 300 p.d.C., hinn vegnids dei celteg de lengua galla, ciamads Boii: i g'han inscambiad el nom de Felzna a’n quaicoss coma Bononia, ma a sa po vesser miga sigur perqè a g'hem domà font romane in sul nom gall de la citaa. El period celteg a l'è stad important fiss per el desvilup de qella qe, anc de pœ de la romanizazion e dei influss jermaneg, a l'è divintada la lengua emiliana.

Bononia romana Modifega

Ind el 189 p.d.C. el center a l'è stait conquistad dei Roman. In duu agn, quand qe i g'han finid de far su la nœva Via Emilia, Bononia a l'era dree a transformar-s in de una citaa de prum pian ind la Volt’Italia romana.

Ind el 88 p.d.C. Roma l'ha traita su a municipi roman, e la citaa la g'hiva ses card e vot decuman, con intra i 12 000 e i 30 000 abitants.

Cond el passar del temp, Bologna a l'era vegnuda de fœra coma la segonda citaa plussee granda d'Italia de pœ de Roma; e el Pomponi Mela l'hiva mituda insema ai cinq opulentissimae (plussee riqe) citaa d'Italia.

Debass a l’imperador Claudi, Bologna l'ha havud on gran fœg; cond el Neron la citaa a l'è staita faita su anc'mò, in del segond secol d.d.C.

Volta Etaa de Mez Modifega

Despœ d’on secol de disgrazie, Bologna l'è tornada a vesser importanta ind el 400 d.d.C. cond el vescov Petroni, qe l'ha fait su la giexa de San Steven.

A la fin de l'Imper Roman, a l'era una citaa de frontera con l'Esarcad de Romagna, qest ultem debass dei Bizantin.

Ind el 728 i hinn vegnid jo i Longobards, cond el so re Liutprand, q’el g'ha fait su el Regn Lombard. Ind el period longobard a Bologna a l'è staita faita su l'adizion longobarda, una nœva contrada arent a la giexa de San Steven, indoa, ind el 786, a g'era stait anca el Carlomagn.

Jeografia Modifega

Quarter Modifega

Bologna la se spartiss aministrativament in quarter, qe, cond el passar di agn, hinn staits jontads insema o cambiads de nom.

 
Mapa di quarter de Bologna in fra el 1966 e’l 1986

Sport Modifega

 
Insegna del Bologna FC 1909.

Folball Modifega

La plussee importanta squadra de folball de la citaa a l'è el Bologna Football Club 1909: con 12 titoi nazionai (7 scudets, 2 campionads de Serie B, 2 Cope Italia e 1 titol de campionad Volt’Italia), a l'è vœna di squader pussee titolade del paies.

Ballacavagn Modifega

Bologna a l'è na citaa anca famosa per la Virtus Bologna e la Fortitudo, do dei squader de ballacavagn pussee cognossude d'Italia.

De veder Modifega

 
La Basilega de San Petroni, la quinta giexa catolega pussee granda del mond.
  1. Bologna a l'è la citaa dei porteg dejà qe a g'è plu o manc 38 qilometer de porteg, qe i hinn isquas tuts in de la citaa vegia e medievai.
  2. La basilega de Sant Petroni con la so façada restada a mez, un toc in marm e l'olter toc de preda.
  3. I torr del Mediev che g'hinn anc'mò a enn derset, anca se una vœlta i g'eren de vesser almanc una centinera: i do pussee important hinn la torr dei Asinei e la Garisenda, faite su tra 'l 1109 e 'l 1119. I do torr hinn miga dreite ma i pend tute e do, qella dei Asinei la sbiessa de 1 meter e 23 gei, la Garisenda adritura de 3 meter e 22 gei. La Garisenda a l'è stada nomenada pœ del Dant Liger ind la so Divina Comedia (inferen, XXXI, 136-140).
  4. A Bologna la g'è la plussee vegia universitaa d'Europa, fondada ind el 1088.

Ligam de fœra Modifega

Sit del comun