Dialèt cremàsch
(Rimandad de Cremasch)
Al cremàsch 'l è la parlada da Crèma e i sò dinturne.
Al cremàsch 'l è 'na parlada lumbarda che la fa pàrt da le parlade galoitàleghe (piemuntés, emilià, rumagnól e venesià). Al è simil ma mia istès dal bergamàsch e dal bresà perchè töcc tré i fa part dal grupo uriental.
Diferense con l'italià
ModifegaAn generàl i sù i è istès da l'italià, però:
- la lètera "z" la sa pronuncia mia com'è 'n Italià ('l è mia cum'è ozio, azione), perchè 'l è 'n sù che 'l ghè mia 'n dal cremàsch. La "z" 'l è püsé sonora, quasi cumè l'italià rosa.
- Quand sa tróa la "s" e la "c" con 'na linea 'n mès le lètere le sa prununcia sempre separade: mes-cià (italià: mischiare).
- Quand la parola la fines con du "c" chèste le sa pronuncia 'n modo duls (tecc, italià: tetto; lècc, italià: letto). Se la paròla la finés con "ch" alura la finés con la "c" düra (diabòlech, italià: diabolico; tòch, italià: pezzo).
- Gh'è pò du sù che i gh'è mia 'n italià: ö e ü, ch'i sa pronuncia cum'è 'n tudèsch (söpa, italia: zuppa; nüsü, italià: nessuno).
I paìs 'ndu che sa parla cremàsch
Modifega- 'Aià
- 'Ailàt (parlada mes-ciada col bergamàsch)
- 'Ergunsana
- 'Gnidèl
- 'Idulasch
- Bagnól
- Bulsù
- Butaià
- Camisà
- Campagnóla
- Casàl e Idulàsch
- Casalèt
- Casalèt Ceredà
- Casalet da Sura
- Casine Gandine
- Castèl Gabià
- Cavralba
- Céf
- Credéra
- Crèma
- Cremusà
- Caergnàniga / Caariàniga
- Cümignà
- Duéra
- Fanénch
- Farinàt
- Gardèla
- Izà
- Luvrìt
- Pandì
- Madignà
- Melòta
- Mucc
- Muntóden
- Muscasà
- Nusdèl
- Palàs
- Pasaréra
- Pianénch
- Pieràniga
- Quade
- Quintà
- Risénch
- Riólta Grasa
- Riólta Magra
- Riultèla
- Riultelina
- Rumanénch
- Runcadèl
- Rübià
- Sabiù
- Salviróla
- San Bernardì
- San Burtulumée
- San Dunàt
- San Michél
- San Ròch
- Santa Maréa
- Sapèl
- Sergnà
- Sestént
- Scanabò
- Spì
- Sunsì
- Tresulasch
- Trescùr Cremàsch
- Umbrià
I nóm cremàsch
ModifegaNóm an cremàsch | Nóm an italià |
---|---|
Aghìta | Agata |
Agnésa | Agnese |
Albèrt, Bèrto, Bertì | Alberto |
Alént | Valente |
Alèse | Alessio |
Alfùns, Funs | Alfonso |
Ambròs | Ambrogio |
Armèla, Armelìna | Ermellina (o Carmela) |
Antòne, Tòne, Intòne, Tunì, Tunèla, Tògn, Tògna, Tugnina, Tunù | Antonio, Antonia, Antonietta |
Àna, Anì | Anna, Annina |
Àngel, 'Ngiolo, 'Ngiola, 'Ngialì, 'Ngiulì, 'Ngelìna | Angelo, Angela, Angiolino, Angiolina |
'Ngelìca | Angelica |
Andréa, Andreì, 'Ndreì, Andreìna, 'Ndreìna, 'Ndriàna | Andrea, Andreino, Andreina |
Bastià | Sebastiano |
Batésta, Batistì | Batista, Battista |
Benedèt | Benedetto |
Beniamì | Beniamino |
Biàs | Biagio |
Bìce | Beatrice |
Bùrtol, Burtulì, Bùrtula | Bortolo, Bortola |
Camél, Caméla | Camillo, Camilla |
Carméla, Carmelìna | Carmela Carmelina |
Carlo, Carlèto, Carlì, Carla | Carlo, Carla |
Caterìna, Catarìna, Catarinì | Caterina |
Ciàra, Ciarìna | Chiara, Chiarina |
Cèco, Cechì, Cèca, Cechìna | Francesco, Francesca |
Céser, Cesérì, Ceserìna | Cesare, Cesarina |
Custànt, Custantì | Costantino |
Cilia | Cecilia |
Cléto | Anacleto |
Chimèto | Archimede |
Curnéle | Cornelio |
Cristòfer, Cristòfen, Tòfen | Cristoforo |
Daèd | Davide |
Dagnél | Daniele |
Dàrio | Dario |
Duàrdo | Edoardo |
Duìch | Ludovico |
Dolfo | Adolfo |
Dóro | Teodoro |
Dumènech, Mènech, Minighì, Minèga, Minighìna | Domenico, Domenica |
Ernèst, Nèsto, Ernestì, Ernestina, Nèsta | Ernesto, Ernesta, Ernestina |
Filép | Filippo |
Francèsch, Franceschì | Francesco |
Frédo | Alfredo |
Faüstì | Fausto, Faustino |
Gabriél | Gabriele |
Gàsper | Gaspare |
Genüèfa | Genoveffa |
Giölio, Giölia, Giülièta | Giulio, Giulia, Giulietta |
Giàcom, Iàcom, Giacumì, Iacumì, Giacumìna, Iacumìna | Giacomo, Giacomina |
Gilio | Virgilio |
Giòrgio, Giurgì, Giurgèto, Giurgìna | Giorgio, Giorgia, Giorgina |
Gì, Gino, Gina, Ginèto, Ginèta | Angelo, Angela, Luigi, Luigino, Luigina |
Giuachì | Giovacchino |
Giüsèp, Üsèp, Üsèpa, Pì, Pino, Pina, pinèta | Giuseppe, Giuseppa, Giuseppina |
Giuòn, Giuanì, Giuàna, Giuanìna | Giovanni, Giovanna |
Gnésa | Agnese |
Gigi | Luigi |
Impòlet | Ippolito |
Incéns, Cènso, Cénsa, Censìna | Innocente, Innocentina |
Itòrio, Itòria | Vittorio, Vittoria |
Lüséa | Lucia |
Lisàndre, Alésandre | Alessandro |
Lüége, Lüis, Gigi, Gì | Luigi |
Madalèna | Maddalena |
Màrch | Marco |
Margaréta, Margaritì | Margherita |
Maréa | Maria |
Mìlio, Mìlia, Milièto, Milièta | Emilio, Emilia |
Ménto, Ménta, Mentìna | Clemente, Clementina |
Maté | Matteo |
Manuèl | Emmanuele |
Nando | Fernando |
Nunsia, Nunsiàda | Annunciata |
Napuliù | Napoleone |
Pàol, Paul', Paulìna | Paolo, Paola |
Pasquàl, Pasqualì, Pasqualìna | Pasquale, Pasqualina |
Pèpa, Pepìna | Giuseppina |
Pantigliù | Pantaleone |
Poldo | Leopoldo |
Piéro, Pierì, Piéra, Pierìna | Pietro, Pietro, Piera |
Pulònia | Appolonia |
Rìco, Richèto | Enrico |
Ròsa, Rusì, Rusìna, Rusèta | Rosa |
Rósol | Rosolo |
Saìna | Savina |
Séerì | Severino |
Serafì | Serafino |
Simù | Simone |
Sàndro | Alessandro |
Stén, Stéenì | Stefano |
Tàno | Gaetano |
Tarésa, Terésa | Teresa |
Tilio | Attilio |
Tumàs | Tommaso |
Ügènio | Eugenio |
Üstì, Üstìna, Üstinì | Agostino, Agostina |
Zaério | Zaverio |
I dé da la stamana
ModifegaI mis da l'an
ModifegaMöd da dì
Modifega- Al cünta come al bastù pulèr
- Al ga n'ha püsè da Giupì an da la sò baràca.
- Al part l'antipòrt del vèscof.
- Al perdù stiólta l'è a Melegnà.
- Al varda i virs e càta le ràe.
- An car e 'na carèta.
- An quatre e quatr'òt.
- Ansègniga mìa ai gat a rampegà.
- Butunàt da dré.
- Comot cumè 'n prét.
- Dàga a trà.
- Dàga 'na s-giàfa al diàol.
- D'òr durìga che a vardàl sa fà fadiga.
- Ès sóta la sguarnàsa di précc.
- Fà i acc da Cechìno.
- Fadigà cumè strepà 'l lì.
- Fàm mia burlà dó/zó le bràghe.
- Frà gnach e pitàch.
- Ès an gichenòt.
- Ès gnà bù de fa Ò col bicér .
- Iga adòs la biligòrnia.
- Iga adòs la picùndria.
- Ìga adòs la (v)àca.
- Ìga da dì.
- Ìga la pasiù.
- Ìghei mìa a cà töcc.
- Leàga la mèsa.
- Màgre an péch.
- Mètes an tramès.
- N'ha facc pègio da Bertòldo.
- Parlà da squerciafìch.
- Pelabròch da Sestèen.
- Puciàga déte al nas.
- Pütòst màngie pà e spüda.
- Stà fra 'l gnàch e 'l pitàch.
- Stàga da lùns cent car da rèf fai dó/zó.
- Stüdübas.
- Sbruìas le canèle.
- Sculdà sö argǜ.
- Scódes le 'òie.
- Ès an trafegù.
- Ucià zó.
- Va' a Bagg a sunà l'òrghen!
Proèrbe
Modifega- I agn e i bicèr da (v)ì iè mia da dì.
- Fìdes da töta la zént, ma mìa di tò parént.
- La gatìna fresùsa la g'ha facc i micì òrb.
- Mèi vü catìf ma fürbo pütòst che vü bù ma 'gnurànt.
- Per la cumpagnéa g'ha tócc la dóna apò al frà.
- Pòta!, i dis i frat quant i sa scòta.