Eugene Wigner
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
Eugene Paul Wigner, en ungherés Jenő Pál Wigner (Budapest, 17 de noèmber del 1902 – Princeton, 1 de zenér del 1995), l'è stat en fìzich e matemàtich ungherés natüralizàt statunitèns, insidùr del Premio Nobel per la fìzica endel 1963.
El g'ha fat part de la squàdra de stüdiùs che 'ndei agn vint del sècol XX el g'ha rifondàt el mónt de la fìzica.
I prim de chèsta generasiù (Werner Karl Heisenberg, Erwin Schrödinger, Paul Dirac e Max Born, per lüminàn apéna vergü) i g'ha creàt la mecànica quantìstica. El Wigner el g'ha fat part de la segónda ondàda de chèsti stüdiùs e 'l g'ha prupunìt e resulvìt vergöne de le quistiù piö profónde de la fìzica del sò sècol. El g'ha mitìt zó le fondamènte de la teurìa de le simetrìe endela mecànica dei quancc e, envers la fì dei agn 30, el g'ha aplicàt le sò ricérche al stüde del nucleo atomich. Chèste ölteme le g'ha valìt el Premio Nobel per la fìzica endel 1963.
El g'ha apò fat part de la squàdra che, 'ntra 'l 1939 e 'l 1945, s'è 'mpegnat enden ótra impréza che g'ha cambiàt la stória: la fabricasiù de la prìma bómba atòmica.
L'ìa mèmber de la scöla de scensiàcc ungherés, crisìda a Budapest al prensépe del sècol XX, e che tülìa dét apò a Paul Erdős, Edward Teller, John von Neumann e Leó Szilárd.