Hypochaeris uniflora

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

La Hypochaeris uniflora l'è 'na piànta erbàcea de la famìa botànica de le Asteraceae. Se la tróa 'n töta la cadéna alpìna e apò a 'ndèi Balcani e söi Carpàsi.

Hypochaeris uniflora
Classifigazion sientífiga
Regn: Plantae SubRegn: Tracheobionta Division: Magnoliophyta Clas: Magnoliopsida Subclassa: Asteridae Ùrden: Asterales Famìa: Asteraceae Sota-famìa: Cichorioideae Stìrpa: Cichorieae Sota-stìrpa: Hypochaeridinae Zèner: Hypochaeris Spéce: H. uniflora
Nomm binomial
Hypochaeris uniflora Vill. (1779)

Descrisiù

La H. uniflora la pöl rià a 'na altèsa de 30 ÷ 50 ghèi. La fùrma biològica l'è H ros (emicriptòfita rosulàda), cioè piànte che g'ha böcc che pàsa la stagiù frèda al leèl del teré prutigìde del patös o de la néf, e co le fòie sistemàde 'n maniéra de furmà 'na rozèta bazàl.

Raìs

La raìs l'è de tìpo a ficù.

Gamp

El gamp l'è tübulùs, drit e sèmpe (el pórta en capulì ünech). L'è percurìt de péi gròs riultàc en zó 'nvèrs el teré. El diàmetro del gamp l'è de 3÷6 mm (sóta 'l capulì el pöl engrosàs 'nfìna a 8÷15 mm).

Fòie

Fiùr e rözèta bazàl

Le fòie bazài le g'ha fùrma lanceolàda; la superfìce l'è peluzèta-rüvida; l'òrlo l'è a décc otüzi. La dimensiù de le fòie bazài l'è de 2÷3 ghèi de larghèsa e 9 ÷ 15 ghèi de longhèsa.

Le fòie del gamp i è de dimensiù piö pesèna de menemà che se va sö 'nvèrs el fiùr, i è sèsii e le g'ha l'òrlo 'ntréch. I è lónghe de 2 a 5 ghèi

Enfiurescènsa e fiur

El capulì

La 'nfiurescènsa de la H. uniflora l'è furmàda de capulì emisférich. La strütüra dei capulì l'è chèla tìpica de le Asteraceae: en pedùncol, en bris piö gròs sóta 'l capulì (méno de 5 mm de diàmetro), el té sö 'n invòlucro cilìndrich furmàt de divèrse squàme göse (i è pilùze e scüre endèla part apicàl) che fà de protesiù al resetàcol endóche se 'nserés i fiùr. El culùr l'è zalt limù (el tìra apéna apéna al rós envèrs l'èstèrno-bas del capulì). El resetàcol el se prezènta con divèrse paiète a la bàze dei fiur, 'nvéce l'invòlucro l'è furmùt de divèrse fìle de squàme sistemàde en maniéra 'mbricàda. Le squàme i è piéne de sétole scüre, le g'ha l'èrlo capetàt o sfranzàt; i è lónghe dei 12 ai 17 mm. El diàmetro dei capulì l'è de 5 –7 ghèi. L'invòlucro l'è larch 20 mm, alt 20÷25 mm.

I fiur i è ermafrudìcc, zigomòrf, tetra-cìclich (càles – coròla – androcèo – ginecèo) e pentàmer (a 5 elemèncc). En chèsta spéce, a diferènsa de i fiur tìpich de le Asteraceae, i fiur tübulùs intèrni al capulì i gh'è mìa.

• Fòrmula fiuràla:

K 0, C (5), A (5), G 2 infer

• Càles: i sépali i s'è rüdìcc apéna a 'na curunsìna de squàme.

• Coròla: i pétali a la bàze i è saldàcc a tübo. La lìgula la fenés con 5 décc (l'è la part final dei sich pétali che i s'è saldàcc ensèma). La coròla l'è 'nfìna a 4 ghèi.

• Androceo: i stam i è sich e i g'ha dei filamèncc lìber, envéce le antere i è saldàde 'nsèma e le fùrma 'n manegòt che stà töt entùren al stil.

• Gineceo: l'ovàre l'è infer, unilocular, furmat de 2 carpèi; el stil l'è ünech ma bìfit.

• Fiuridüra: de löi a setèmber.

• Empulinasiù: per mès de insècc.

Fröt

El fröt l'è 'n achénio col bèch (i è dèle nùcule töte precìze 'ntra de lùre), con ensìma 'n pàpo uniseriàt (en ùrden de sétole ünech) co le sétole intèrne i è piümùze, chèle laterài i è scabro-dentelàde. La dimensiù dei achéni l'è de 12 ÷ 15 mm.

Distribusiù

Se la tróa 'n töta la cadéna alpìna, söi mucc dei Balcani e söi Carpàsi.