Jean-Paul Sartre
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
Jean-Paul Sartre (nasìt col nòm de Jean-Paul Charles Aymard Sartre ai 21 de zögn del 1905 à Parigi e mórt ai 15 de bril del 1980 a Parigi) l'è stat en filòzofo, scritùr (dramatürgo e romenzér) e crìtich fransés del sècol XX. La sò òpera la g'ha l'è stàda centràla endèi ambièncc cültürài del sò sècol e la sò vìta de 'nteletuàl empegnàt la g'ha amiàt fò divèrse polémiche. Prolìfich e iperatìf, l'è cunusìt per la sò òpera, suratöt i sò paradìgmi filozòfich che vé ragrupàcc sóta 'l nòm de ezistensialìsmo e per el sò empègn pulìtich endèla sinìstra radicàla.
L'òpera de Jean-Paul Sartre, en bànda a sàgi e tèscc filozòfich fondamentài compàgn de L'Être et le Néant (L'Eser e 'l Negót - 1943) o L'existentialisme est un humanisme (L'ezistensialìsmo l'è 'n umanézimo - 1945), la manca mìa de tèscc de leteradüra co la sò racòlta de noèle püblicàda 'ndèl 1939 Le Mur (El mür) o i sò romans: La Nausée (La nàuzea - 1938) - Les chemins de la liberté (I sentér de la libertà - 1945). El g'ha scriìt apò dele òpere de teàtro compàgn de Les Mouches (Le mósche - 1943), Huis-clos (A ös seràt - 1944) ou Les Mains sales (Le mà spórche - 1948) - che i è ach 'na part importànte de la sò atività leterària endèl perìodo ezistensialìsta.
Piö tàrde 'l g'ha püblicàt apò en tèst autobiogràfich Les Mots (Le paròle - 1964) che 'l pàrla dei sò prim öndez'agn de la sò vìta, e pò a 'n stüde aprufundìt sö Flaubert (L'idiot de la famille, 1970-1971).
Intransigènt e coerènt con sè stès e co le sò edèe, el g'ha sèmper rifüdàt i unùr (en föra però che 'l tìtol del Dutùr Honoris Causa de l'Università de Geruzalème endèl 1976), suratöt el prémio Nobel per la leteradüra del 1964.
El Sartre l'ìa famùs apò per éser l'òm de la Simone de Beauvoir.