Lodoìga

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

La Lodoiga l'è 'na "stàtua che pàrla" de Brèsa, sculpìda fórse de Giàn Batésta Bonomèt o de Sézer Federìco de Bagn o de vergü óter 'nvèrs le metà del sècol XVI.

La Lodoiga

L'urìgin e la stória i è mìa ciàre de töt. En prensépe l'ìa stàda mitìda denàcc a l'öltem pilàster a sinìstra de la faciàda del Palàs de la Lòza, e 'l g'ha reprezentàt 'n elemènt popolàr e de tradisiù popolàr de la piàsa (Piàsa de la Lòza) 'nfìna a la fì del Otsènt, quan che l'è stàda tiràda vià e portàda per colocàla 'ndèn óter pòst. Dòpo divèrse trezènde e trasferimèncc, endèl noèmber del 2011 le autorità de la cità i l'ha turnàda a mèter al sò pòst sóta 'l pórtech de la Lòza.

Stória

A le metà del sècol XVI, el cantér de la Lòza l'ìa riàt ensìma e de lé a póch el sarèst stat de fà sö 'l tèt a caréna de naf. Per curunà la faciàda che dà sö la piàsa, el progèt del Jacopo Sansovino, oramài riàt a la fì, el prividìa 'na fàsa de decorasiù spèsa custitüìda de 'n frégio bèl alt, 'na balaüstra e 'na fìla dópia de stàtue.

Acquatinta del Otsènt. Se èt la piàsa e 'ndèl quadrèt l'ingrandimènt del cantù 'ndoche l'è colocàda la Lodoiga

Le dò estèrne 'n fiànch a la balaüstra le reprezentàa i Sancc Faüstì e Gioéta, i sancc de la cità, le dò intèrne 'nvéce le duzìa riferìs al mòt de la cità de Brèsa, sculpìt endèna epìgrafe póch méter piö sóta, "Fidelis Brixia fidei et iusticiae consecravit" (Brèsa fedél la g'ha consacràt [el palàs de la Lòza] a la Féde e a la Giüstìsia),. A la fì però, apéna le prìme dò stàtue i è stàde colocàde 'nsìma a la Lòza, la tèrsa chèla che reprezentàa la Fede, l'è restàda sóta. El perchè la sàpe mìa stàda colocàda 'ndèla sò destinasiù l'è mìa gnemò ciàr ma stà de fat che a la fì s'è dicidìt de mitìla 'ndèl cantù 'n bànda a l'öltem pilàster a sinìsta del palàs.

Quan che 'ndèle cità italiàne g'ha ambiàt a difundìs l'üzo de tacà vià i biglitì co le obiesiù polémiche cùtra le orasiù o le deciziù de le autorità, (a Brèsa chèsta üzànsa l'è ambiàda presapóch ai tép de Napuliù) la stàtua söl cantù de la Lòza la g'ha ambiàt a véser dopràda per chèsto scópo (stàtua parlànt), en pó compàgn del Pasquino de Roma.

L'ìa 'l perìodo (envèrs la fì del Setsènt) che gh'ìa stàt püblicàt apò le "discusiù" 'ntrà le dò stàtue de bróns che dà le ùre sö l'orolòi söl palàs en mìra a la Lòza, i "macc de le ùre", che la zét la ciamàa "Tóne" e "Batésta" e che segónt la tradisiù i éra ésccc come du che ghe tignìa la part al goèrno (dàto pò che i éra sö 'n sìma, bèi delóns de la zét) e la Lodoìga, sèmper envéce de la part del pòpol (dàto che l'ìa zó 'n piàsa, alùra sènsa gne 'n bazamènt che la fàes restà piö àlta).

El nòm stès de "Lodoiga" el gh'è stat dat en chèsta época, la prìma atestasiù l'è del del 1799, e 'l vegnarès del nòm de Lodovica Fè d'Ostiani (1736-1814), poetèsa cunusìda 'ndèl ambiènt aristocràtich bresà.

El nòbil Carlo Girelli el g'ha dedicàt en sunèt en bresà, che par che l'ìes riàt a ìga 'na sèrta fàma popolàr, 'ndóche el celebràa come bóca de la erità. De chèl che se sà la funsiù de stàtua parlànt l'è stat atìf sura de töt endèl'época de Napuliù, tat che, prim de alùra, par che la gh'ìes gne 'n nòm.