Marco Polo

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Chèlla us ché la gh'ha mia di foncc o i è tròp póche. Per piasér, zónta di fóncc a la us. Issé de ìga ön'idéa di ótre us senza fóncc, ardì ché.

Marco Polo (nasìt ai 15 de setèmber del 1254 – 8 de zenér del 1324) l'è stat en mercànt e esploradùr italian che, 'nsèma a sò pàder Nicolò e sò zìo Mafèo (o Matèo), i è stàcc 'ntra i prìm ucidentài a viazà 'nfìna 'n Cìna dré a la vìa de la séda. I Polo (Marco, sò pàder e sò zìo) i è restàcc en Cìna per didisèt agn prìma de turnà a Venésia.

I viàs dei Polo

El bubà e 'l zìo del Marco Polo i ìa mercàncc e i gh'ìa stabilìt de le bàzi comerciài a Costantinòpoli, en Crimèa e 'ndèla part ucidentàla del impéro Móngol. I du fredèi i ìa zabèla riàcc endèi teretóre che 'ncö i è pàrt de la Cìna e i ìa turnàcc endré condèn mesàgio per el pàpa.

Quach agn dòpo, i è turnàcc a pàrter col encàrech de consegnà 'na lètera e dei regài del pàpa Gregòrio X e staólta i g'ha töt dré pò a 'l fiöl del Nicolò, Marco, che 'l gh'ìa 16 o 17 agn e du frà Duminicà: Nicolò de Vicènsa e Guglièlmo de Tripoli.

I Polo i riarà a Kanbaliq e i vegnarà acuglìcc del Kublai Kahn. I restarà 'n Cìna per 17 agn e 'l Kublai Kahn, amiràt de la braüra del Marco Polo a cönta le stórie dei sò viàs, el g'ha tacàt a ülìga bé, al pónt de numinàl sò cunsigliér e de afidàga divèrse misiù diplomàtiche.

Segónt i rendicöncc del Marco Polo, i tré i gh'ìa domandàt divèrse ólte de püdì turnà 'n Euròpa, ma 'l Khan l'ìa tat contét dei sò vizitadùr ucidentài che 'l g'ha mai dat el sò permès.

Apéna 'ndèl 1291 el Kublai el se decidarà de dàga a Marco 'l sò öltem encàrech, minà la principèsa Koekecin (Cocacin endèl Miliù) del sò promès spùs, l'Ilkhan Arghun. La delegasiù staólta la g'ha viagiàt via mar. I partarà de la cità portuàla de Quanzhou e i narà prìma a Sumatra, e dòpo Sri Lanka e India 'nfìna a rià 'n Pèrsia. Endèl 1293 o 1294 I Polo i riarà endèl Ilkhanàt, goernàt del Gaykhatu dòpo la mórt de Arghun, e i lasarà Koekecin col Ilkhan nöf. De ché i Polo i narà a Trebizónda e de lé i ciaparà la nàve 'nfìna a Venice.

El Miliù

Quan che l'è riàt a Venésia, el Marco Polo el gh'ìa ormài 44 agn e la sò Repüblica l'ìa 'n guèra cutra i Genoés. Endèna batàia navàl che gh'è stat combatìt endèle àive de Korcula, en Croàsia, el Marco l'è stat fat prizunér e portàt en prizù a Gènova. L'è stat endèl perìodo de prizù che 'l g'ha cunusìt el Rustichello de Pisa al qual el g'ha cöntàt töte le stórie del sò viàs 'n Oriènt, El Rustichello el trascriarà en lèngua d'oïl töte chèste stórie endèn lìber che 'l se 'ntitulàa Le deuisament du monde ma che dòpo 'l ciaparà 'l nòm de Il Milione (el miliù), facilmènt per vìa del scötöm de la famìa Polo che l'ìa ciamàda Emilione.