Ragg atòmich

Chest artícul al è scrivüü in lumbaart, con la grafia LSI.

Quell articul chì l'è dumà un sbozz. Se violter sii bun de metegh dent un queicoss de pü, preocüpeves minga e provegh. Insì de vegh un'idea de tücc i olter sbozz, vardii chì.

Quella vus chi la gh'ha minga di funt u hin trop poch. Per piesé, giunta di funt a la vus. Insì de vegh un'idea de tücc i olter vus senza font, vardii chì.

Ul racc atòmich a l'è la distànza ca g'è dal cénter del nücli fin a l'urbitaal püssee de föra, in d'un àtum isulaa; de sòlit, al sa misüra in picòmeter (1 pm=10^-12 m) upüür in Ångström (1 pm=10^-10 m).
I partisèj del nücli e i eletrúni a inn partisèj quàntich, e dunca ga ubedíssenn al princípi de indeterminazziun de Heisenberg; inscí i misür dirètt g'ann minga significaa e dunca, per cunvenziun, sa díss ca ul racc atòmich a l'è la metà de la distànza ca g'è tra i cénter de dü àtum ligaa.
A segunda de cum'inn ligaa sü i àtum, sa pödenn catà föra difereent tiip de racc:

Racc atòmich, ul racc de un àtum isulaa.
- Racc cuvaleent, ul racc dii elemeent minga metàlich;
- Racc metàlich, ul racc dii elemeent metàlich.

Racc iònich, quèll de un àtum ciapaa deent in d'un ligàmm iònich.

Racc de Van der Waals, ul racc de una sféra sòlida imaginària, duperàda pe mudelà ul cumpurtameent dii àtum.

I racc atòmich dii elemeent a crèssenn dal vóolt al bass e da la drita a la manzína de la taula periòdica: elemeent cunt püssee eletrúni a inn uviameent püssee graant; invéci, demenemàn ca sa va inver drita in sü la taula, cunt l'istèss livèll energétich a g'inn püssee eletrúni e püssee prutúni, dunca a g'è püssee fòrza de atrazziun: ul racc atòmich al diminüirà dunca cunt l'aümeent del nümer atòmich.