Viola culminis

Viola culminis
or.: Viöla del Gölem
	;
Classifigazion sientífiga
Regn:	Plantae;
Division:	Magnoliophyta;
Clas:	Magnoliopsida;
Ùrden:	Malpighiales;
Famìa:	Violaceae;
Zèner:	Viola;
Spéce:	V. culminis;
Nomm binomial
	Viola culminis; F. Fen. & Moraldo (2003)

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Viola culminis l'è 'na piànta de la famìa botànica de le Violaceae. L'è stàda discriìda per la prìma ólta sö "Natura Bresciana" 'ndèl 2003 del botànich bresà Franco Fenaroli 'nsèma co Benito Moraldo. El nòm specifich (culminis) el fà riferimènt al Gölem, mut de le prealpi bresàne, che l'è 'l "locus classicus" per chèsta spece.

Descrisiù

Pianta perène, cespitùza, de sòlit sènsa pelüria. I gamp i è prostràcc, i se résa sö apéna 'nvèrs la sìma. La rìa a 'n altèsa de 5-30 cm.

Le fòie de la part bàsa de la piànta le g'ha 'n gambì cürt, la làmina ovato-srotondàda, chèle a metà e chèle de la part àlta le g'ha la làmina lanceolàda-slongàda, löstra, de culùr vért bèl fòrte co l'òrlo apéna apéna crenàt, el gambì 1-2 ólte piö cürt, sènsa pelüria o se pròpe apéne arènt a l'òrlo.

Le stìpole de le fòie de la part bàsa i è picinìne picinìne o adiritüra le gh'è mìa: se le gh'è i è lineàre piö o méno ciliàde; le stìpole de le fòie de la part a metà i è lineàre lanceolàde; chèle de le fòie de la part piö àlta le se 'nsomèa a chèle de mès ma i è piö slongàde amò.

I fiùr i è viòla-ròza, ma se tróa apò a dei ezemplàr de culùr biànch e zalt. I g'ha i sépali oblungo-lanceolàcc, gös, sènsa pelüria, co l'òrlo quàze sèmper cartilaginùs dentàt; i pétai süperiùr i è srotondàcc, chèi laterài i è obovàcc e srotondàcc a chèi, el pétalo inferiùr l'è obcordàt condèna macìna zàlda e rìghe culùr viöla bèle marcàde. El sperù el tìra al vért, 1/3-1/2 del pétalo inferiùr, co la part final drìta o 'ncürvàda.

Distribusiù e habitat

Spéce endémica de le Prealpi bresàne: Gölem, Val de Cadì, Pas del Crocedomini, Bazéna. Pracc alpì 'ntra i 1250 e i 2300 méter, con preferènsa de teré a reasiù àcida o neutra.

Riferimèncc

FENAROLI F. MORALDO B. Una nuova specie delle Prealpi bresciane (Lombardia, N-Italia) - "Natura Bresciana" Ann. Mus. Civ. Sc. Nat., Brescia. 33, 2003: 21-29
AESCHIMANN D., LAUBER K., MARTIN D., THEURILLAT J.P. 2004 Flora alpina, Zanichelli Bologna