Amén

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Amen (nom ufizial in italian: Ameno) l'è un cumün de la Pruvincia de Nuvara.

Ameno Comun
Ameno - Sœmeanza
Dats aministrativ
Stat	Itàlia
Rejon	Piemont
Provinça	Provincia de Nuvara
Capolœg	Ameno
Politega
Sindeg
Orgen lejislativ	Consili comunal
Territore
Coordinade	45°47′N 8°26′E
OSM	46081
Voltituden	517 m s.l.m
Superfix	10 km²
Abitants	852 ab. (1º genar 2023)
Densitaa	85.2 ab./km²
Confin	Armagn, Culassa, Invó, Miasin, Orta e Bulzan
Fus orari	UTC+01:00 e UTC+02:00
Varie
Prefiss	0322
Codex postal	28010
Sigla autom.	NO
Codex ISTAT	003002
Codex catastal	A264
Sant protetor	Asunsion de Maria
Cl. climatega
Cl. sismega
Localizazion
Ameno - Localizazion
Sit istituzional

El gh'ha ona popolaziun de 879 abitàncc (dàto del Desember 2013), cunt ona superfis de 10,0 km² e ona densità de popolaziun de 88 ab./km².

El paes el se tröva lungh i spund urientai del Lagh d'Orta. L'è tacaa ai cumün de Armagn, Bulzan, Culassa, Invó, Miasin e Orta.

Amen l'è famusa perchè gh'è un mücc de sit archeulogich che partegnen a l'antiga cultüra de Gulaseca.

Evoluzion demografega

L'andament del nümer de abitant del cumün de Amén l'è mustraa in de la tabela chi de sutta

Nümer de abitant

Cultüra e tradizziun

La Parabula del Fiö Trasun in del dialet de Amen

Antonio Rusconi, I parlari del Novarese e della Lomellina, p 73

Un oim l'ha 'vüü düi fiöi.
E 'l pü sgióvan ad lor l'ha dicc al pà: "Pà, dèm la part dla sostanza ch'am tóca!" e 'l pà l'ha divis fra lor la sostanza.
Dop poch dì el pü sgióvan l'ha tiraa insema tüt e l'è nacc in paes lontan, e l'ha mangiaa la sostanza vivend da baraba scialandla.
Dop d'avé mangiaa tüt, l'è 'gnüa 'na gran caristia da cui part, e lüi l'ha comenzaa a 'végh bisögn.
Alora el s'è racomandaa a 'n sciur di cui sit, che l'ha mandaa in la sóva vila a cürà i porscei.
E l'avréss mangiaa volontera i giand che mangiavan i porscei medesim, ma nissün gh'an dava.
Alóra, tornà in sé, l'ha dicc: “Quanci servitór in cà 'd mè pà gh'han pan di piü, e mì chiquì mòr d'fam!
M'auzarò e narò da mè padar, e 'gh dirò: Pà, ho manca contra 'l ciel e contra 'd tì;
già sóm piü degn d'essa dicc tö fiöl, tratam cóme vün di töi servitór”.
E 'l s'è tòcc sü e 'l s'è invià vers al pà. E 'l pà l'ha vist ch'l'era ancóra lontan, el gh'è cors incontra, al gh'ha miss i brasc al col e l'ha basà.
E 'l fiöl gh'ha dicc: “Pà, ho mancà contra 'l ciel e contra 'd tì; a sóm piü degn d'essa ciamà tö fiöl”.
E 'l pà ai servitór: “Prest, tiré a man al vistì püssè 'd valór, e mitìgal adoss, mitigh sü l'anel e i brochit ai pei.
Porté scià un videl grass, mazzél e mangióma e stóma alegar;
parchè 'sto mè fiöl l'era mort e l'è risciüscità, l'era pardü e 'l s'è trovà”. E han prinzipià a stà alegar.
El prim di fiöi, ch'l'era in campagna, ritornad e avisinandas a la cà, l'ha santì i concert e la festa.
E l'ha ciamà a vün di servitór coss l'era.
E 'l servitór l'ha rispost: “È tornà vost fradel e vost pà l'ha mazzà un videl grass parchè l'è tornà san”.
E lüi 'l s'è ofes e 'l voreva mia intrà; al pà donca l'è gnü fora, l'ha comenzà a pregàl.
Ma lüi l'ha rispost al pà: “Inn già tanci agn ch'at servi, t'ho sempar übidì e ti m'é mai dacc un cravet da godèm coi mèi amis.
Ma 'dess ch'l'è gnü cóst tö fiöl ch'l'ha mangià tüt al facc sö con fóman da mónd, t'é mazzà par lü el videl grass”.
E 'l pà gh'ha rispost: “Fiöl, tì t'è sempar con mì, e tüt cól ch'i gh'ho l'è tö;
ma l'era giüst da fà un disnà e da stà alegar, parchè 'sto tö fradel l'era mort e l'è risciüscità, l'era pers e 'l s'è trovà”.

(Antonio Rusconi, I parlari del Novarese e della Lomellina, 1878)