Bataja de Ballon

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

La bataja de Ballon (frances: bataille de Ballon; bretun: emgann Ballon) l'ha vist upost i trüp franch del Carl II el Calv ai Bretun del Nominoe, e l'è stada vinciüda de quest ültim el 22 nuvember del 845.

Premess

In del 840, a la mort del Lüis I el Piu, el Nominoe, missus dominicus in Bretagna dal 832, el se retröva a duvè scernì chi sustegnì trai vari eredi de l'imperadur. Dopu vess passaa da un partii a l'alter, el decid de presta giürament al Carl II, in del genar 841. Per 'sta resun semper in del 841 forsi l'invia (o 'l cumanda) un cuntigent bretun a la bataja de Fontenoy-en-Puisaye, che l'è un massacher.

Vist che 'l cunt Ricuin de Nantes l'era mort a Fontenoy, el Lambert II dumanda de pudè ciapà la carega del sò pà Lambert I de Nantes, che l'era staa custringiüü a 'ndà in esili per avè sustegnüü el Lutari I. El Carl II, che 'l gh'ha di dübi sü quel om chì, el refüda e 'l nomina al sò post el Rinald d'Herbage, che 'l s'è metüü in lüs cuntra i Vichingh.

In del 843, i princip franch finissen per acurdàss e firmà el trataa de Verdun: la banda ucidentala de l'Imperi la va al Carl II. El medem ann, denanz a la minacia nassüda da la leanza tra 'l cap vichingh Hasting, el Nominoe e 'l Lambert II de Nantes, el Rinald el porta i sò suldaa a la vitoria in la bataja de Messac. Ma 'l Rinald el ven cupaa un poo de temp dopu a Blain. El Lambert l'ocupa brevement Nantes. El Carl II, quand che la recunquista l'afida a l'Hervé, parent del Rinald.

Intratant el Nominoe el següta a fà i sò incürsiun e jütà el Lambert II, tantu che in del 844 i sò suldaa partecipen a la scunfita e a la mort de l'Hervé. Dopu avè cunussüü i dificültà del re a Tulusa cuntra el regn d'Aquitania, el Nominoe el va inanz cun l'ufensiva e 'l sachegia la regiun del Maine.

L'ann dopu, el Carl II el fa la pas cunt el Pipin II d'Aquitania e cunt el Lambert II de Nantes. A nuvember, el gh'ha da 'ndà a Tours per celebrà la festività de San Martin, patron de la cità. Ma quand che 'l ven infurmaa che un partii de Bretun el vör passà da la sua part, el part imediatament per jütài.

La bataja

I forz in camp

I efetiv di düü camp se cunussen minga ben, ma l'esercit real, che l'era minga la cumplet (regordumes che l'era nuvember e la spediziun l'era stada quas impruvisada) de segür l'era minga trop nümerus - forsi 3000 om o anca men. I stim hin anmò püssee cumplicaa per i Bretun: el sumeja però che l'esercit bretun al temp el füdess cumpost da dumà un'ünidà de cavaleria legera, dunca certament l'era anmò men nümerusa.

El scunter

El Nominoe l'atira el re a la cunflüenza palüdusa di fiümm Oust e Aff, minga luntan de l'abadia de Ballon - de la qual el ven el nom de la bataja. La se trata de una vera e propia trapula, induve i Bretun impieghen tüt la sua cunuscenza di palüd per vincc i Franch.

Se gh'han poch detali sura i aziun de la bataja. Segund i Anai de San Bertin:

	«Vist che 'l Carl l'aveva tacaa senza giüdizzi la Bretagna da la Galia, cun forz limitaa, i sò pied l'han lassaa per un cambiament de sort»

Segund i Prim Anai de Fontenelle:

	«[...], i Franch, dopu vess entraa in Bretagna, han iniziaa a cumbat cuntra i Bretun e 'l 22 nuvember, jütaa dai dificultà del lögh e dai teren palüdus, i Bretun s'hin dimustraa i mejur.»

I cunseguenz

Dopu che l'era circulada la nutizia de la sua mort, el Carl II l'è recumpars in del Maine. Lì el recustitüiss el sò esercit, ma 'l gh'ha de spetà l'assemblea general d'Epernay per dirigess de növ vers la Bretagna, a la fin de l'estaa del 846. Là, el cunclüd un trataa cun giürament cunt el Nominoe, un acord del qual se cunuss minga ben el cuntegnüü.

Malgraa el clima de guera fregia che 'l segütarà a vessegh malgraa i spediziun bretun menaa da un certu Mangil in del Nedal del medem ann, l'acord el sarà minga rumpüü fina al 849.

Quela bataja chì, relativament minur, l'è despess scunfundüda cun quela de Jengland-Beslé, püssee decisiva e cundota de l'Ersinoe, sücessur del Nominoe, cuntra el Carl in del 851.

'Stu erur, cumiss al princip da A. de la Borderie in la sua famusa Histoire de la Bretagne, l'è staa ripetüü un frach de alter völt. A bun cünt, un quaj storich cunsidera che cun la bataja de Ballon la sia nassüda una Bretagna ünificada e indipendent sota un suvran ünich, el Nominoe. La sua pulitga espansiunista per la cunquista di antigh March de Bretagna la sarà segütada dal sò fiö Erispoe, che 'l cunsulidarà i cunfin del Dücaa de Bretagna.