Bataja de Vares
La Bataja de Vares l'è stada combattuda el 26 de magg del 1859 arent a Vares.
A l'è staa vun di combattiment de la Segonda guerra de indipendenza italiana, e l'ha veduu a scontràss in tra i soldaa del Regn de Sardegna (i Casciador di Alp del Giuseppe Garibaldi) e i austriegh.
La bataja Modifega
El Garibaldi e i sò casciador s'eren movuu di sò posizzion per cercà de ciappà Vares, in de la nocc del 23 de magg. Alora el Gyulai, comandant de l'esercit austriegh, a l'ha mandaa a Vares el baron Karl von Urban a cercà de fermài. Intanta el 25 de magg, 500 fusiliee austriegh, con 130 ulan e duu canon la s'è movuda de Galaraa per taccà la compagnia del Carlo De Cristofori a Sest, ma hinn staa battuu a Somma.
El 26, dopo mezdì, la division de l'Urban l'è rivada a Vares, indè che 'l Garibaldi l'era giamò dree a preparà i difes. I piemontes eren spartii inscì: un batalion (Enrico Cosenz) in su la dritta, duu batalion a mancina (Giacomo Medici), on batalion in center (Nicola Ardoino); duu batalion de riserva, vun a Vares (Nino Bixio) e l'olter a Biumm de Sora.
I austriegh hann taccaa a sbarà coi cannon, e hann spostaa subet tre di sò colonn contra el nemis. El batalion de Cosenz l'ha taccaa i austriegh che andaven inanz de là, e 'l s'è dedicaa ai olter colonn; a l'è staa bon de mandà indree i austriegh, anca grazzie al batalion del Medici. L'Urban, battuu, el s'è retiraa a Malnaa. Medici e Ardoino hann taccaa anmò i austriegh ch'eren dree a retiràss.