Bologna

comun de la Lombardia storega
(Rimandad de Bulògna)
Lombard Quell articol qì l'è scrivud in Lombard, cond l'ortografia Scriver Lombard.

Bologna (Bulåggna in emilian bolognes; Buloagna in koiné emiliana; Bologna in italian; Bononia in latin; Bologne in franzes) a l'è la citaa pussee importanta e pussee granda de l'Emilia, e capital de la region italiana de l'Emilia-Romagna, coma de la citaa metropolitana cond el nom compagn, e la se cata in de la Bassa Padana a i pee di Monts Pennin.

Bologna
Comun
Bologna - Bandera Bologna - Stema
(detai)
Libertas
Bologna - Sœmeanza
Bologna - Sœmeanza
Dats aministrativ
Nom ofiçal Bologna
Stat Italia
Rejon Emilia-Romagna
Provinça Cità metropolitana de Bologna
Lengue ofiçai italian
Oltre lengue emilian
Politega
Sindeg Matteo Lepore
(2021)
Orgen lejislativ Consiglio Comunale di Bologna
Territore
Coordinade 44°29′38″N 11°20′34″E / 44.493889°N 11.342778°E44.493889; 11.342778
OSM 43172
Voltituden 54 m s.l.m
Superfix 140,86 km²
Abitants 387 971 ab.
(1º genar 2023)
Densitaa 2754.3 ab./km²
Confin Calderara, Casalecc, Castenas, Pianor, El Sass, Zoeula Predosa, Anzoeula, Castel Masgior, Granaroeul, San Lazer
Fus orari UTC+01:00 e UTC+02:00
Varie
Prefiss 051
Codex postal 40121, 40122, 40123, 40124, 40125, 40126, 40127, 40128, 40129, 40131, 40132, 40133, 40134, 40135, 40136, 40137, 40138, 40139 e 40141
Sigla autom. B
Codex ISTAT 037006
Codex catastal A944
Festa 4 de ociover
Sant protetor San Petroni
Cl. climatega
Cl. sismega
Localizazion
Bologna - Localizazion
Bologna - Localizazion
Sit istituzional

La g'ha 392 472 abitant, e la se spantega par 140,86 km². El so sindeg a l'è el Matteo Lepore, del Partid Democrateg, del 2021.

El nom Modifega

A someia che el nom el vegna de 'na popolazion celtega de la zona, i Boii, de lì el nom de Bononia. El nom antig de la citaa l'era Felsina, del popol etrusc padan che a ge viveva prima di celt. Ancamò, i abitants de Bologna se pœlen ciamar bolognes coma anca, in italian, felsinei.

Storia Modifega

Felsina etrusca Modifega

Bologna a l'è staita fondada cond el nom de Felzna de i Etrusc, na popolazion de lengua pre-indoeuropea che la se catava in del principi in Toscana, ma che la s'è pœ trada anc intorna a la Padania. La data de fondazion la po vesser el 534 prima de Crist.

L'ariv di Boii Modifega

Ind el 300 p.d.C., hin vegnid di celteg de lengua galla, ciamad Boii: i g'han inscambiad el nom de Felzna a’n quaicoss coma Bononia, ma a sa po vesser miga sigur perqè a g'hem domà font romane in sul nom gall de la citaa. El period celteg a l'è stad important fiss per el desvilup de qella qe, anc de pœ de la romanizazion e di influss jermaneg, a l'è divintada la lengua emiliana.

Bononia romana Modifega

In del 189 p.d.C. el center a l'è stait conquistad de i Roman. In duu agn, quand che i g'han finid de far su la nœva Via Emilia, Bononia a l'era dree a transformar-s in de na citaa de prum pian in de la Volt’Italia romana.

In del 88 p.d.C. Roma l'ha traita su a municipi roman, e la citaa la g'hiva ses card e vot decuman, con tra i 12 000 e i 30 000 abitant.

Cond el passar del temp, Bologna a l'era vegnuda de fœra coma la segonda citaa pussee granda d'Italia de pœ de Roma; e el Pomponi Mela l'hiva mituda insema ai cinc opulentissimae (pussee riqe) citaa d'Italia.

Debass a l’imperador Claudi, Bologna l'ha havud on gran fœg; cond el Neron la citaa a l'è staita faita su anmò, in del segond segol d.d.C.

Volta età de mez Modifega

Despœ d’on segol de disgrazie, Bologna l'è tornada a vesser importanta in del 400 d.d.C. cond el vescov Petroni, qe l'ha fait su la giesa de San Steven.

A la fin de l'Imper Roman, a l'era na citaa de frontera con l'Esarcad de Romagna, qest utem debass di Bizantin.

In del 728 i hin vegnid jò i Longobard, cond el so re Liutprand, q’el g'ha fait su el Regn Longobard. Ind el period longobard a Bologna a l'è staita faita su l'adizion longobarda, na nœva contrada arent a la giesa de San Steven, indoa, ind el 786, a g'era stait anca el Carlomagn.

Jeografia Modifega

Quarter Modifega

Bologna la se spartiss ministrativament in quarter, qe, cond el passar di agn, hin staits jontads insema o cambiad de nom.

 
Mapa di quarter de Bologna in fra el 1966 e’l 1986

Sport Modifega

 
Insegna del Bologna FC 1909.

Folball Modifega

La pussee importanta squadra de folbal de la citaa a l'è el Bologna Football Club 1909: con 12 titol nazionai (7 scudets, 2 campionads de Serie B, 2 Cope Italia e 1 titol de campionad Volt’Italia), a l'è vœna di squader pussee titolade del paies.

Ballacavagn Modifega

Bologna a l'è na citaa anca famosa per la Virtus Bologna e la Fortitudo, do di squader de ballacavagn pussee cognossude d'Italia.

De veder Modifega

 
La Basilega de San Petroni, la quinta giexa catolega pussee granda del mond.
  1. Bologna a l'è la citaa di porteg dejà qe a g'è pu o manc 38 qilometer de porteg, qe i hin isquas tuts in de la citaa vegia e medievai.
  2. La basilega de San Petroni con la so façada restada a mez, un toc in marm e l'olter toc de preda.
  3. I torr del Mediev che g'hin anmò a enn derset, anca se na vœlta i g'eren de vesser almanc na centinera: i do pussee important hin la torr di Asinei e la Garisenda, faite su tra 'l 1109 e 'l 1119. I do torr hin miga drice ma i pend tute e do, qella di Asinei la sbiessa de 1 meter e 23 gei, la Garisenda adritura de 3 meter e 22 gei. La Garisenda a l'è stada nomenada pœ del Dant Liger ind la so Divina Comedia (inferen, XXXI, 136-140).
  4. A Bologna la g'è la plussee vegia universitaa d'Europa, fondada ind el 1088.

Ligam de fœra Modifega

Sit del comun