Flavio Esio

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Flàvio Ésio (en latì Flavius Aetius, (Mesia 396 – Ravèna 21/22 de setèmber del 454) l'è stat en generàl romàno e giöna de le persunalità piö petènti del periodo final del Impér de Ucidènt per 'na vintìna de agn (433-454), endei quài el g'ha dirigìt la diféza de l'Impér cutra i atàch dei pòpoi bàrbari. Pricidìt de càpi militàr mìa a l'altèsa e che g'ha mìa ripurtàt söcès importàncc, Ésio el se mèt en evidènsa endel sò encàrech per la braüra a mèter ùrden enden Imper de Ucidènt encazinàt, sènsa contròl e oramài fiach.

L'è stat giü dei géni militàr piö ilüminàcc endela stória de Roma. Lüminàt amò col scötöm de «öltem dei Romàni» el vegnarà regordàt suradetöt per la batàia dei Camp Catalàunich, endoche el g'ha utignìt 'na vitòria moral cùtra l'ezèrcit dei Uni, che i è mìa stacc bù de piegà le fórse coalizàde dei romàni, dei Franch, dei Alani e dei Vizigoti.

Nesöna de le dò parcc l'è riàda a scunfìger del töt l'ótra e la batàia l'è finìda sènsa 'n vinsidùr e 'n batìt, ma zà éser riat a fermà la progresiù de Atila e mèter 'na fì a l'invincibilità del rè uno, l'è asé per püdì cunsideràl en söcès dei Romani.

Dòpo la batàia, Atila el se ritìra 'nvèrs le stèpe de l'Euròpa orientàla per turnà a tiràs ensèma e 'n an piö tàrde atacà l'Italia, empreza che 'l bandunarà dòpo iga encuntràt el papa Leù I Magn .

Esio el vegnarà copàt de l'emperadùr Valentiniano III endel 454, perchè 'l tacàa a ìga tròp potére e l'emparadùr el gh'ìa póra che 'l püdìes cuntindìga el tròno, ma la sò mórt la g'ha significàt la fì de le sperànse per l'impér de riciapàs.