Lumbard ucidental Quest articol chì l'è scrivuu in lombard, grafia milanesa.

La Guerra del Sonderbund l'è staa on conflitt armaa combattuu in del november del 1847 in tra i canton liberaj e federalista de la Svizzera e i canton cattolegh e conservador, ciamaa Sonderbund (lega speciala, lega d'eccezzion), ch'i voleven tutelà i sò interess da la centralizzazzion del rest de la Svizzera.

Mappa di Canton del Sonderbund

Motivazzion storegh Modifega

In quij agn là, la Svizzera l'era ona confederazzion assee dividuda, e ona politega liberala la fonzionava minga ben. Gh'even di dovan in tra i Canton, unitaa de misura different e anca di armad cantonaj. L'ideja l'era quella de fa su ona Confederazzion pussee forta. Però di Canton voreven nò rinonzià ai sò privilegg. L'è staa inscì che i canton de Luserna, Uri, Svit, Nidvald, Obvald, Zugh, Friburgh e Vallese han fondaa el Sonderbund. El Tesin, cattolegh, inscambi, l'è restaa fedel a la Confederazzion.

La formazzion del Sonderbund Modifega

In di agn 1840 el Partii Radical l'ha vengiuu i elezzion in de la pupart di Canton, e l'ha faa di legg assee anticattolegh e laich, 'me sarà su i convent in de l'Argovia. Quand che el canton de Luserna l'ha ciamaa i Gesuitta, per rappresaja di band armaa de Radicaj han invaduu el Canton, e despoeu de quell'event l'è nassuu el Sonderbund, anca se gh'even di olter ragion, 'me la pagura de perd i vecc privilegg con la centralizzazzion del govern.

In del 1847 la maggioranza radicala de la Dieta federala svizzera l'ha diciaraa desligaa el Sonderbund, e li l'è scominciada la guerra civil. L'armada confederada, guidada dal Guillaume-Henri Dufour, l'ha combattuu contra i ribej l'ha vinciuu e l'ha conquistaa Luserna el 24 de november.

Conseguenz Modifega

In del 1848 ona noeuva costituzzion la taja on poo de privilegg di canton e la trasforma la Svizzera in d'ona Federazzion. La Compagnia de Gesu la vegn cacciada via da la Svizzera e i noeuv ordin religios a hinn devedaa.