Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.


La Ladinia l’è chèl insèma de alàde di Dolomiti che i se strèns ‘ntùren al Mut Sèla e ‘ndó che s’pàrla la lèngua ladìna, che l’è öna lèngua romànza de sostràt retìch.

La Ladìnia
La bandèra de la Ladinia

I fà part de la Ladinia la Al Gardéna (Gherdëina), la Al de Fàsa (Fascia), la Al Badéa, ol Marebàn, ol Livinalónch o Fodom, Cortìna e ‘l sò teritòre, l’Ampesà (Anpezo). La Ladìnia l’è stàcia spartìda ‘n dò regiù de la Repüblica Italiàna, ol Trentì Süd Tiról e ‘l Vèneto, e ‘n trè pruìnse, la pruìnsa de Bolsà, la pruìnsa de Trènt e la pruìnsa de Belü.

In Ladìnia i ghe stà de cà piö o méno 35.000 persùne che i è quàze töte bùne de parlà la lèngua ladìna.

I cümü de la Ladinia Modifega

Cümü En ladì En todèsch Pruvincia Superfìce Popolasiù (1)
Cortina d'Ampezzo Anpezo Hayden Belluno 254,51 km² 6.150
Ortisei Urtijëi Sankt Ulrich Bolzano 24 km² 4.569
Badia Badia Abtei Bolzano 82 km² 3.237
Marebbe Mareo Enneberg Bolzano 161 km² 2.684
Moena Moena - Trènt 82 km² 2.628
Selva di Val Gardena Sëlva Wolkenstein in Gröden Bolzano 53 km² 2.589
Pozza di Fassa Poza - Trènt 73 km² 1.983
Canazei Cianacei - Trènt 67 km² 1.844
Santa Cristina Valgardena S. Crestina-Gherdëina St.Christina in Gröden Bolzano 31 km² 1.840
San Martino in Badia San Martin de Tor Sankt Martin in Thurn Bolzano 76 km² 1.727
Livinallongo del Col di Lana Fodom Buchenstein Belluno 99 km² 1.436
Corvara in Badia Corvara Corvara, 'na ólta Kurfar Bolzano 42 km² 1.266
La Valle La Val Wengen Bolzano 39 km² 1.251
Vigo di Fassa Vich - Trènt 26 km² 1.142
Campitello di Fassa Ciampedel - Trènt 25 km² 732
Soraga Sorèga - Trènt 19 km² 677
Mazzin Mazin - Trènt 23 km² 440
Colle Santa Lucia Col Verseil Belluno 15 km² 418
TOTAL - - - 1.191 km² 36.613

Economéa Modifega

L’economéa de la Ladìnia l’è bazàda quàze del töt söl türìsm, estìf, ma sùra de töt invernàl, dezà che i alàde ladìne i è tra i pòscc de ‘ndà a scià piö bèi al mónt, cóme paesàgio e cóme chilòmeter de pìste e qualità di ‘mpiàncc, de fati i fà part del Dolomiti Superski.

Union Generela di Ladìns dla Dolomites Modifega

La lèngua e la cültüra ladina i è stödiàde e tütelàde da la Union Generela di Ladins dla Dolomites che l’è stàcia fundàda ‘n del 1950. Ol giurnàl üficiàl de la Union Generela l’è ‘l setimanàl ciamàt La Usc di Ladins.

La Bandéra de la Ladìnia Modifega

La bandéra de la Ladìnia, nasìda in del 1922, l’à gh’à trè bànde metìde ‘n orizontàl de culùr blö, biànch e ért che i regórda ‘l cél, la nif di mucc e l’ vért di pràcc.

Arda ach Modifega

Urtizèi, Museum Gherdëina, Al Gardéna, Cianacèi, Lengua ladina, Ladin standard, Heinrich Schmid.

Referense Modifega

Belardi Walter, 2005, Breve storia della lingua e della letteratura ladina, Istitut ladin "Micurà de Rü" - San Martin de Tor.