Norimbèrga

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Norimbèrga (en todèsch: Nürnberg: endèla parlàda francóne: Nämberch) l'è 'na cità todèsca sitüàda 'ndèl Land de la Baviera, 'ndèl distret de la Média Francònia (Mittelfranken). La g'ha 511 628 abitàncc (dato del 31. des 2016). Dòpo la fì de la Segónda Guèra Mondiàl l'è stàda séde del tribünàl ciamàt a giüdicà i dirigèncc del regìme nazìsta responsàbii dei crìmegn de la Shoah.

Norimbèrga
Comun

Dats aministrativ

Nom ofiçal

Nürnberg

Baviera

Politega

Sindegh

Marcus König
(1º magg 2020)

Territore

Coordinade

49°27′14″N 11°04′39″E / 49.453889°N 11.0775°E

OSM

209 m s.l.m

186,45 km²

523 026 ab.
(31 dicember 2022)

Densitaa

2805.18 ab./km²

Confin

Fürth, Erlangen, Erlangen-Höchstadt, Nürnberger Land, Roth, Schwabach, Fürth e Oberasbach

Fus orari

UTC+01:00, UTC+02:00 e Central European Time

Varie

0911

90402–90491

N

Sebaldo da Norimberga

Cl. climatega

Cl. sismega

Localizazion

Sit istituzional

Informasiù generài

Panoràma de la cità ècia

Norimbèrga l'è 'na cità extra-circondariàl (kreisfreie Städte) che völ dì che la fà circondàre (Kreis) de per sò cönt.

L'è la segónda cità piö grànda de la Baviera dòpo de Mònaco e la piö grànda de la regiù de la Francònia. Sitüàda a 7 km de la cità de Fürth, a 17 km de Erlangen e a 15 km de la cità de Schwabach, ensèma a chèste trè cità la fùrma l'àrea metropolitàna de Norimbèrga che la pàsa 'l miliù e duzentmìla abitàncc^[1] e l'è giöna de le piö 'mportànte conurbasiù de la Germania.

Stória

La cità 'ndèl 1493 (de: Crònache de Norimbèrga)

I mür de Norimberga

La prìma mensiù de la cità l'è del 1050 (endèn docümènt de Imperadùr Enrìco III del Sacro Romano Impér), e l'ìa citàda col nòm de Nuorenberc. Endèl 1219 l'imperadùr Federìco II elò ghe cuncidìa el privilégio de ciamàs "cità lìbera" e de goernàs de per sò cönt per mès de istitüsiù autònome. La cità la s'è sgradìda fò 'ntrà i sècoi XV e XVII gràsie a le atività comerciài che i sò citadì i 'ntratignìa con töta l'Europa (ma 'n particolàr coi Paés Bas e l'Itàlia). Pò a l'atività cültüràla e artìstica l'è intènsa e 'l sò personàgio piö cunusìt i'è stacc el pitùr Albrecht Dürer, el scultùr Peter Vischer e 'l cartògrafo Martin Behaim.

Dòpo che gh'è stat scuprìt l'Amèrica, Norimbèrga l'è restàda 'n pó taiàda fò de le nöe vìe comerciài e dòpo la Guèra dei Trent'àgn l'è cuminciàda 'na lènta decadènsa che la s'è fermàda apéna 'ndèl sècol XIX quan che g'ha cuminciàt a nàser e a sgrandìs fò la 'ndüstria dei zögàtoi.

Ai tép de la Germania Nazìsta, Norimbèrga la g'ha ìt en ruòlo 'mportànte come séde dei radùni pulìtich al Zeppelinwiese. L'è stat apò a'l pòst endóche gh'è stat emanàt le légi rasiài del 1935. A la fì de la Segónda Guèra Mondiàl, l'è stàda séde del tribünàl speciàl dei Aleàcc mitìt en pé per giüdicà i criminài de guèra nazìsti.