Gymnospermae
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa bresàna moderna. |
Le Gimnospèrme (Gymnospermae) i è 'n ensèma de piànte vascolàre (Tracheobionta) che le fa sö 'na somésa mìa prutigìda de 'n ovàre. I è töte piànte spermatòfite lignùze.
La paròla Gymnospermae la é del gréco antìc γυμνόσ (gymnós, nüt) e σπέρμα (sperma, somésa), e 'l völ di "somésa nüda". Difàti, a diferènsa de le Angiospèrme, i granì de somésa de le Gimnospèrme i se fùrma mìa déter endèn ovàre che pò 'l diènta 'n fröt, ma i è nücc e i è sistemàcc sö le schègie de 'na pìgna, o de 'na strütüra de chèl tìpo lé. Le gimnospèrme i è eterosporèe ciè le fa sö dèle microspòre (mascc) che le se svelöpa 'ndèl granì de pòlen e macrospore (fèmine) che le rèsta déter endèl òvulo. Dòpo la fecondasiù se svelöpa 'n embriù che, 'nsèma co le cèlule de l'òvulo, le se trasfurmarà 'ndèn granì de somésa (sporòfita).
Endèn quac càzi, (per ezèmpe, endèl zèner Gingko o 'ndèl musignì) el còno el se sèra del töt entùren al granì de somésa, e 'l vé a furmà 'n cuntenidùr carnùs che sömèa 'n fröt, ma apò a 'n chèsti càzi la somésa 'n urìgin l'è nüda e l'è dòpo de la fecondasiù de l'òvulo che la vé a troàs endèn contenidùr seràt. L'è mìa apropriàt parlà de fröt per chèste strötüre perchè l'ontogènezi l'è töta diferènta.
Le Gimnospèrme e le Angiospèrme i è i ünic ensème de piànte che fa sö 'na somésa e mìa dèle spòre sèmplici; per chèsta rizù le vé reünìde 'ndèle Spermatòfite (piànte che fa sö la somésa).
Sistematica
ModifegaDel pónt de vìsta de la sistemàtica, le Gimnospèrme i è stàde per tradisiù cunsideràde 'n ensèma tasonòmich, a la stèsa maniéra de le Angiospèrme. Però, endèi agn '80, el stüde de l'evulusù de le piànte fòsii el g'ha mostràt che le Angiospèrme le vé de le Gimnospèrme; isé l'ensèma de le Gimnospèrme l'è cunsideràt parafilétich. La sistemàtica modèrna, bazàda sö la cladìstica, la stabelés che i ensèm tasonòmich i sàpes monofilétich, cioè che vé de 'n antenàto cümü e che ghe sàpe dét töta la discendènsa de chèsto antenàto cümü. Per chèsta rizù, le quàter sotadiviziù de le Gimnospèrme i è stàde portàde söl stès lièl de le Angiosperme: encö de sòlit i ensèm de le Pinòfite, Ginkgòfite, Cicadòfite e Gnetòfite i è cunsideràcc de le diviziù al stès lièl de le Magnoliòfite, sinònim de Angiospèrme. Isé, al dé de 'ncö la paròla "Gimnospèrme" la g'ha mìa piö 'n valùr tasonòmic; però se la dopèra amò per riferìs a töte le Spermatòfite che gh'è mìa dét endèle Angiospèrme, e cioè i ensèm tasonòmich ché sóta:
- Diviziù Pinophyta: le conìfere
- Diviziù Ginkgophyta, co l'ünic zèner Ginkgo
- Diviziù Cycadophyta, che g'ha dét le famìe de le Cycadaceae, Stangeriaceae e Zamiaceae
- Diviziù Gnetophyta, co i zèner Gnetum, Ephedra e Welwitschia