Visigoti

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

I Vizigòti (lüminàcc endei docümèncc antìch come, Wisigothi, Vesi, Visi, Wesi, o Wisi) i éra 'n ram de le tribù nòmade de pòpol germànich ciamàde töte ensèma col nòm de Goti. Chèste tribù le g'ha it el sò prìodo de espansiù endela tarda antichità, al tép de le grànde migrasiù. I Vizigòti i è vignìcc fò dei prim grupi Gothic (forse i Tervingi) che g'ha 'nvadìt l'Imper Romano al a cumincià del 376 e che g'ha batìt l'ezèrcit Romano andèla Batàia de Adrianopoli endèl 378. I Vizigòti i g'ha envadìt l'Itàlia sóta Alarico I e i g'ha sachegiàt Roma endèl 410. I g'ha cuminciàt a stabilìs come stansiài dòpo ìga envadìt la Galia meridiunàla e piö tàrde la penìzola ibérica endóche i g'ha fondàt el Régn dei Vizigòti.

Detai d ela curùna vutìva de Reccesuinth part del tesór de Guarrazar, a Madrid.</ref>

Le àquile reprezentàde en chèsta fìbula del sècol VI i éra 'n sìmbol popolàr 'ntra i Goti. Fìbule compàgne i è stàde troàde endèle tómbe Vizigòte en Spàgna. (The Walters Art Museum)

I Vizigòti i s'è stabilìcc en Galia en prensépe come foederati dei Romani— segónt en acórde del 418 — ma póch dòpo i g'ha fondàt el sò régn con capitàl a Tolosa e de lé i g'ha istindìt la sò autorità envers la Hispania a dan dei Suevi e dei Vandali. Endel 507, i pert la part de regn del la Galia per mà dei Franch de Clodoveo I. De lé 'n aànti, el régn dei Vizigòti el s'è limitàt a la Hispania i g'harà mìa piö teretóre a nort dei Pirenèi föra che la Septimania.

Entùren al 589, I Vizigòti, sóta Recaredo I i s'è cunvirtìcc de l'Arianismo al Cristianézem nicéno, e de en bris a la ólta i g'ha adotàt la cültüra dei sò duminàcc ispano-romani. El còdes legàl, el Liber iudiciorum (completàt endèl 654) l'abolés el cöstöm de aplicà légi diferènte a ségont se 'l sogèt l'ìa Vizigòto o Romano e de lé 'n aànti se pert la distinsiù 'ntra i du pòpoi e i cumìncia a identificàs töcc ensèma come Hispani. Endel 711 o 712, I invazùr Arabi i g'ha scunfigìt i Vizigòti endèla Batàia de Guadalete. El sò rè Roderico e divèrsi óter mèmber de la córt de de la clas duminànta i è stacc copàcc, e 'l sò régn en póch tép l'è crödat. L'identità Gòtica l'è però scampàda sura de töt endela Marca Hispanica e 'ndel Régn de le Astùrie, fondàt del nòbil Vizigòto Pelàgio dòpo la sò vitória cùtra i Móri endèla Batàia de Covadonga.