Arbed-Cagion

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Arbed-Cagion (Arbedo-Castione) a l'è un cumün svizzer del distret de Bellinzona. in del Canton Tesin. Al gh’ha pressapoch 4 576 abitant (dato del 31 Desember 2013) e una süperfiss de 21.52 km², e al se tröva a una altitüden de 283 meter sura al livel del mar.

Arbed-Cagion Comun
Arbed-Cagion - Sœmeanza
Dats aministrativ
Nom ofiçal	Arbedo-Castione
Stat	Svìzzera
Canton	Ticino
Distret	Bellinzona
Lengue ofiçai	lèngua italiana
Politega
Sindeg
Orgen lejislativ	Consili comunal
Territore
Coordinade	46°13′N 9°03′E
OSM	1684616
Voltituden	278 m s.l.m
Superfix	21,52 km²
Abitants	5 254 ab. (31 dicember 2023)
Densitaa	244.14 ab./km²
Confin	Belinzona, Lumin, Gnosco, Cree, Gurdün e Sant Antoni
Fus orari
Varie
Prefiss	091
Sigla autom.	TI
Cl. climatega
Cl. sismega
Localizazion
Arbed-Cagion - Localizazion
Sit istituzional

L'è furmaa de du abitaa: Arbed (che 'l ciappa dent anca la frazzion de Murinasc) e Cagion, sitüaa in süi du spond del fiüm Moesa, arent a la conflüenza cul fiüm Tesin.

El cumün de Arbed-Cagion a l'è tacaa ai cumün de Bellinzona, Clar, Gnosca, Gurdün, Lümin, Rorè (GR) e Sant Antoni.

Esempi de dialet de Arbed

Per savenn pussee, varda l'articol Dialett de Bellinzona.

Um om el gh'eva düü maton.
El püssee sgiun da 'sti düü el g'ha dicc al pà: "Pà, dam fora la mèe part da sustanzia che 'm tóca!", e lü el g'ha facc fora i part.
Poch dì dopu el fiöö püssee sgiun, tirò 'nsema tüt el facc sò, l'è nacc in d'um paies luntan, e lì in poch temp a l'ha majò fora tüt, cul ciocataa e naa a girolda.
E quand l'ha biüü facc net, a gh'è gnid nu grand carestia in chel paies lì, e l'ha scumenciò a bat in di còst.
E l'è nacc in d'um sciur in chel paies a cercaa da lavuraa, e 'stu sciur el l'ha mandò 'n di sò fundi a cüraa i pursciöi.
E lü al cercava d'impiönii la büseca cui giand ch'i majava i pursciöi: e nessün i ga 'n dèva.
Alura, pensandu a chel che l'èva facc, l'ha dicc in tra da lü: "Quanti lavurant in cà dal mè pà i g'ha da majaa e da bev a saziatè, e mì chì a crepi da la fam!
Ma leverò sü, a nerò dal mè pà e ga diserò: Pà, huu facc pecad cuntra dal Signur e cuntra da tì.
Rumai mì a som piü dögn da vess ciamò tò fiöö: tratum cumèe vün di tò lavurant".
E l'è levò sü e l'è nacc dal sò pà. E l'eva ancamò distant quand che 'l sò pà el l'ha vist, e g'ha gnid cumpassion; el g'ha nacc incuntra, e 'l g'ha bütò i brasc al col e 'l l'ha basò.
E 'l fiöö el g'ha dicc: "Pà, huu facc pecad cuntra dal Signur e cuntra da tì; rumai a som piü dögn da vess ciamò tò fiöö".
E 'l pà el g'ha dicc ai sò servituu: "A la svelta, tödì scià el vestì püssee bel e metìgal sü, e metigh dent l'anel in dal did, e metigh sü i scarp.
E menèe scià 'l vedöl ingrassò, e mazzèl, e pö sa maja e sa bev a son da campanin!
Parchè 'stu mè fiöö l'eva mort e l'è resüscitò; l'eva perdü e l'è stacc truvò". E i ha scumenciò a majaa e bev.
El fiöö magiur l'eva fora in di fundi a lavuraa; e cul turnaa indrè, quand l'è stacc arenn a la cà, l'ha sentid ch'i sonèva e ch'i balèva.
Alura l'ha ciamò scià um famöj e 'l g'ha dumandò cussèe che l'eva tüt 'stu muviment.
E 'l famöj el g'ha respundü: "L'è gaid a cà 'l tò fradöl, e 'l tò pà l'ha mazzò um vedöl ingrassò da la cuntentezza che l'ha truvò san e despost".
E lü l'ha ciapò rabia e 'l vurèva miga naa dadent. Alura el g'ha gnid fora el sò pà e l'ha scumenciò a pregàl.
Ma lü el g'ha respundü al sò pà: "Guarda um bot: mì l'è sgià tanti ann che ta servissi e hu sempru facc segund i tò cumand; ma tì te m'hè mai dacc un cauret par majaa cui mè amis;
ma adess che gh'è gnid a cà 'stu tò fiöö che l'ha majò fora tüt chèl che 'l gh'èva insèma ai pütann, tì t'hè mazzò par lü el vedöl ingrassò".
Ma el pà el g'ha dicc: "Sent, el mè mat: ti te sè sempru insèma da mì e tüt chèl che g'ho mì l'è tò;
e l'eva anca giüsta da faa nu legria, parchè 'stu tò fradöl l'eva mort, e l'è resüscitò; el s'eva perdü e l'è stacc truvò".

(Vittorio Pellandini, Glossario del dialetto d'Arbedo, Belinzona, 1895)

Evoluzion demugràfega

Abitant censüü