Castelnaudary

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Castelnaudary (Castellnou d'Arri en ucità e català) l'è 'n cümü fransés de la regiù Languedoc-Roussillon, endèla Frància meridiunàla. L'è capolöch dei cantù de Castelnaudary-Nord e Castelnaudary-Sud. El fà part del circondàre (arrondissement) de Carcassonne e del dipartimènt de l'Aude.

Castelnaudary Comun
Castelnaudary - Sœmeanza
Dats aministrativ
Nom ofiçal	Castelnaudary
Stat	Frància
Region	Languedoc-Roussillon
Dipartiment	Aude
Arrondissement	Carcassonne
Canton	Castelnaudary-Nord Castelnaudary-Sud
Politega
Sindegh	Patrick Maugard (18 magg 2020)
Territore
Coordinade	43°19′05″N 1°57′14″E
OSM	78127
Voltituden	165, 145 e 215 m s.l.m
Superfix	47,72 km²
Abitants	12 448 ab. (1º genar 2021)
Densitaa	260.85 ab./km²
Confin	Fendeille, Issel, Mas-Saintes-Puelles, Mireval-Lauragais, Peyrens, Ricaud, Saint-Martin-Lalande, Saint-Papoul, Souilhanels, Souilhe e Villeneuve-la-Comptal
Fus orari	UTC+01:00 e UTC+02:00
Varie
Codex postal	11400
Codex INSEE	11076
Localizazion
Castelnaudary - Localizazion
Sit istituzional

El g'ha 'na popolasiù de 11 876 abitàncc, dato agiurnàt al sginer 2011.

El sò teretóre el g'ha 'na superfìce de 47,72 km² e 'l và de 'na altèsa mìnima de 145 méter a 'na altèsa màsima de 215 méter söl leèl del mar.

Castèl Nòu d'Arri l'è ligàt a l'antìca pruìncia del Lauragais, cüna del catarismo. La citadìna l'è cunusìda per el sò Cassolet e per el sò port söl Canal du Midi.

Evulusiù demogràfica

L'andamènt del nömer dei abitàncc del cümü de Castelnaudary l'è ilüstràt endèla tabèla riportàda ché sóta:

Abitancc censicc

Monümencc

• El Grand Bassin

Sö domanda dei abitancc de la cità, Pierre-Paul Riquet, progetista del Canal du Midi (alura Canal Royal du Languedoc), e François Andréossy, geòmetra espert, i g'ha fat del Grand Bassin de Castèl Nòu d'Arri el cör tecnològich del canàl. L'è l'ünich spècc de àiva de chèste dimensiú (7 ètar) entra Tolosa e Sète. La vista de la cità a l'è miràbil: de 'na bànda le ciàeghe de Sant-Ròch de l'ótra l'Ile de la Cybèle, ìzola artificiàla ideàda come dìga de contenimènt per vent fòrte che tìra endèla regiù.

Endel 1997 chèsto basí l'è stat classificat a l'inventare del patremóne de l'ümanità de l'Unesco.

• La colegiada de San Mighel

Sitüada ai cunfí del nöf Regn de Francia dòpo 'l Tratat de Parìgi (1229), la céza, costrüida a parter del 1240 'nfìna al 1270, a l'è progetàda come 'n tempio fortèsa de stil romànich.

Endel 1317, al momènt de la creasiú del vescoàt de Saint-Papoul -pensàt per limitá le pretéze del vèscof de Tolosa- la céza la vé eleada al ranch de Colegiada.

Endèla Guèra dei Sent Agn l'è restàda danegiàda. Endèl córs dei sècoi l'è stàda divèrse ólte mudificàda (intervèncc endèi sècoi XIV, XV, XVIII e XIX), e ghè stat fat sö 9 capèle laterài e 'na tór che fenés condèna coertüra piramidàl en stìl gòtich che rìa a 50 méter de altèsa. De dét la consèrva 'n órghen de la fì del sècol XVIII.

• El Presidial

Endel 1553, la Caterina de Mèdici, contèsa del Lauragais, la gh'a fat deentà la contèa en baliagio e 'l castèl de urìgin antìche che g'ha pò dat nòm a la cità el deènta en Presidial. L'è stat dopràt come prizú de la revulüsiú Franseza enfìna al 1926. Al dé d'encö l'è deentàt en muzèo.

• El mulí de Cugarel (XVII sécol)

Castèl Nòu d'Arri l'è cunusìt apò a per i sò mülí a ènt. Al prensépe del sècol XIX amò vint o trènta mülí i adurnàa le spónde del Grand Bassin. El mülí del Cugarel el costetöés giöna dei öltem rèscc de chèsta época gloriùza e 'l ezebés 'na vista a pèrder d'öcc sö la cità e sö la piana del Lauragais.

• L'Apotecare (XVIII Sécol)

Trada sö endel 1783, per i bezògn de l'Öspedàl, l'uficìna la conserva 'na bèla colesiú de àmpole de farmcìa en ceràmica de Moustiers (XVIII sécol) e en porselana de tipo Impér del XIX.

Aenimèncc

• Al tép de la cruzàda dei Albigés (endel 1211) Simon IV de Montfort el vé asediàt dei cóncc de Tolosa e de Foix.

• El 31 10 1355, en piena Guèra dei Sènt Agn, la cità la vé mitìda a sach da le orde del Eduard de Woodstock (el Prìncipe négher), che, partide de Bordeaux, le g'hà devastat la Gascogna, pò el Lauragais, 'nfìna a Narbonne, i g'ha schiàt con cüra le puzisiù mei difindìde. La cità la vé sachegiàda, danegiàda e i abitanc masacracc.

• Denàcc a Castelnaudary vé combatìt la batàia decizìva 'ntra le trüpe realiste del marescial de Schomberg e le trüpe frundiste del Henri II de Montmorency, goernadur de la Lenguadoca, el prim de óst del 1632. El dùca el gh'ìa cuspiràt co la Maria de Mèdici, màder de Luìgi XIII, e Gastú d'Orléans, fredèl del rè, cutra 'l Cardinal de Richelieu. Catürat al prensépe de la bataja, l'è condanat a mort e decapitat a Tolosa ai 30 de óst del 1632.

Figüre famùze

• Marie-Térèse de Soubiran (Castelnaudary, 16 de màgio del 1834 - Parigi, 07 06 1889); la fonda la Congregasiú des Suòre de Maria Ausiliatrice che la scàpa a Tolosa, Parigi, Lione, Bourges, e 'nfìna 'n Inghiltèra.
• Philippe de Rigaud de Vaudreuil (1643 - 1725), goernadur de Montréal e de la Nouvelle-France.
• Antoine François Andréossy (1761-1828), general d'Impér.
• Pierre-François-Marie-Auguste Dejean (1749-1824), general, e pò miníster de l'aministrasiú de la guèra sota Napoleú I, del 1802 al 1810.
• Alexandre Soumet (1788-1845), poèta e académich Franses.
• François-Henry Laperrine (1860-1920), oficial de l'armada d'Africa
• Antoine Marfan (1858-1942), giü dei fondadur de la pediatria en Francia.
• Georges Canguilhem (1904-1995), filòzof e epistemòlogh, mémber de l'Académie Française.

Gastronomìa

El cassolet l'è 'na specialità de Castnaudary.

Vardí apó

• El quart Régiment Étranger regimènt d'istrüsiù de la Légion Etrangère.
• Le ciàeghe del Canal du Midi.
• Giöna de le trè cità 'ndoe el Cassolet al saress uriginàre.
• Una butìga d'öfelér: l'Alléluia de Castelnaudary.
• El cassolet el ciaparès el sò nomm de la cassöla en tèra còta smaltada fabricada a Issel mia delons de Castelnaudary

Colegamèncc estèrni

• Sit uficiàl de la cità de Castelnaudary (en fransés)
• El Canal du MIdi a Castelnaudary (en Fransés)