John Locke

Chèst artìcol a l'è scricc in Lombàrd, ortograféa bergamasca del Dücàt.

Ol Gioann Locke (John Locke 'n inglés) (Wrington, 29 agùst 1632 – High Laver, 28 otober 1704) a l'è stacc ü filòsof scossés, cunsideràt el pader del liberalism classegh.

John Locke pitürat da Herman Verelst (1689)

La sò filosoféa

De la resù a la pràtica.

La filosoféa d' ol Locke la và mia inàcc in sö la via di gràncc övre sistemàteghe de ispirassiù mecaneghéstega, indoe ol Cartes, l'Hobbes e ol Spinoza a i 'l la fa de padrù; lé piötost la ghe dà, co'l reciamàss al Bacù, al Gassendi, e perdepiö a i servelù britanègh del tép, e specialmét al Boyle, a fà èd öna antagiùsa colaborassiù de la filosoféa co 'n d' ü sistéma, mia matematègh ma pratègh de 'ntìnd la siènsa. Ol Gioann Locke a'l nàss indel 1632 arènt a Bristol; ol perìodo piö importàt di sò stöde l'è chèl che l'invìa a Oxford indel 1652 e che 'l la pórta a contàt di ressèrche de medesìna e cheméga, ch'ì è cüràde da gröp enèrgech de siensàcc ligàcc domà in part a l' üniersità e tra de lùr a'l salta fö ol Robert Boyle; ol Locke a'l ghe stà adré, in de sto tép, ach a i quistiù religiùse e pulitéghe, co'n d'ü ciàr ategiamét conservadür, quàd in filosoféa (l' è del 1664 ol Sagio sö la lege de natüra), pör sensa menaghela adré al platonismo de Cambridge e d'ol Herbert de Cherbury in particolàr co 'l reciàm al löm natüràl che 'l ghe permèt tàt de dimustrà l' esistènsa de Dio che de sistemà l' ética in sö di pè rassionài bei frànch, a'l mèt zamò in piassa ol crösse de tö vià i prensépe de la resù a 'n valùr che 'l se misüre mia co la pràtica cumü. L'è a Oxford che ol Locke a'l conóss e 'l deénta amìs d' ol cónt de Shaftesbury, che deentàt canselér, a'l la öl comè sò colaboradùr pulìtegh; per vint agn, del 1672 a l '91 la eta d' ol Locke l' è lìgada strencia tàt a i caècc pulitègh d' ol Shaftesbury che a i stòrie ch ' i mena la Bretagna Granda a la reolüssiù del 1.688; la magiùr part de chèsce vint agn lü 'l la pàssa föra de la Bretagna Granda, in Francia e in Ulanda indoe a'l se càssa mia de schèrs dét a l' aleansa che la gh ' era de mèt in söl tròno de la Bretagna Granda ol prènsep d' Orange; tamen l' è prope in de 'sti agn che 'l ghe laùra 'dréa la magiùr part di sò scrécc; indel '89 la é föra la famùsa Epistola de tolerantia e l' an dòpo chèl che l' è rientràt in Bretagna Granda la é pöblicàda la sò övra filosoféga piö importàt, ol Sagio in sö l' inteligènsa de l' ómen insèma a i dù Sagi in söl goerno siél (1.690) 'doe a'l mèt in piassa i sò dutréne pulitéghe de ispirassiù liberàl. Dòpo èss tornàt in Bretagna Granda ol Locke a'l gh' à ü bèl pìs pulitègh sóta al règn d' ol Ghièlm; de chèsto perìodo a i è tàt i Pensér in sö l' edücassiù (1693), che La resuneulèssa d' ol cristianesém issé come l' è tratàda in di Scriciüre (1695); l' è arènt a Lundra, indoe a'l pàssa de prèss de amìs i sò öltèm agn che 'l mör indel 1704.