Letonia

La Letonia (Latvija in leton, Leţmō in livon, Latveja in letgall), ofizialment Republega de Letonia (Latvijas Republika in leton, Leţmō Vabāmō in livon, Latvejis Republika in letgall) l'è un paes del nord-est de Vuropa. L'è voeun di trii paes Baltegh e l'è anca member de l'Union Vuropea. La capital e la cità pussee granda del paes l'è Riga, indova che ghe viv squasi on terz de la popolazzion letona.^[1]^[2] El territori l'è componud de cinch region istoregh e colturai: Curlandia, Semigallia, Selonia, Letgallia e Livlandia che inn minga respeciad in de l'organizazzion aministrativa: el paes l'è dividud in 33 region (let. novads, ltg. nūvods) e 10 ''citaa nazzionai'' (let. valstspilsēta, ltg. vaļsteibys mīsts). La Letonia 'me Stat l'è nassuda domà in del 1918 despoeu de la so deciarazzion de l'independenza, e l'è recognossuda de la comunità internazzional in del 1921, cont un bell toch de ocupazion sovietega in tra el 1940 e 'l 1991.

Sudivision aministrativaModifega

I region de la Letonia despoeu la reforma del 2021.

El paes l'è spartid in 43 entitaa de prim nivell, des di quai i son di citad che i fan minga part di alter region. El rest i son region che i son spartid ulteriorment in 494 distrecc, entitaa de segond nivell. I region inn minga autonom, desgià che la Letonia l'è on stat unitari. In di ultim 15 agn la sudivision aministrativa l'è stada sgiamò cambiada do voeulte.^[3]^[4] Riga l'è l'unega citad che la gh'ha di sudivision intern: i quarter i gh'han on poder aministrativ.

De 2009 fin a 2021 i gh'eren 110 region e 9 citaa nazzionai. Gh'eren minga i entitaa de segond nivell.

CitadModifega

78 center abitad leton i gh'han i derecc de citad. Domà voeun in tra de lor el gh'ha pussee de 100 mila abitancc, e la segonda citaa pussee granda, Daugavpils, l'è ses voeulte pussee piscinina.

I citaa pussee grand^[5]
	Citaa	Popolazzion (2021)
1.	Riga	614618
2.	Daugavpils	80627
3.	Liepaja	67964
4.	Jurmala	55336
5.	Ventspils	33372
6.	Rezekne	26839

LengovModifega

La Letonia la gh'ha domà voeuna lengua ofiziala: el leton. El livon l'è recognossud 'me lengua autoctona in de la Lesg in su la Lengua (Valsts valodas likums), e 'l letgall l'è manzonad 'me ona ''varietaa istorega del leton''.^[6] Menter che l'era ocupada di sovietegh, anca el russ el gh'eva el status de lengua ofiziala.

Lengua letonModifega

El leton l'è ona lengua baltega oriental, arent al lituan e 'l prussian antegh, voramai smorzad. L'è la maderlengua di 60,8 % di abitancc, menter che per i 61,3 % l'è la lengua principala de comunicazzion.^[7]

Lengua livonModifega

El livon l'è ona lengua ugro-finnega parlada in de la Curlandia setentrional. La gh'ha pu nissun parlant L1 e donca la se poeul considerà smorzada dal 2013 quand che l'è morta l'ultima locutris L1. Prima di crosade del '200, el livon l'era ancamò parlad in sul territori indova ch'incoeu la gh'è Riga. 30 person i parlen ancamò el livon al dì d'incoeu 'me lengua L2.^[8]

Lengua letgallaModifega

La lengua letgalla l'è ona version standardizada di dialet orientai. Fina al 1934 la vegniva doperada in de l'aministrazzion e l'educazzion insema al leton in de la Letgallia, ma al dì d'incoeu a l'è minga dovrada in di situazzion formai. L'è la maderlengua d'intoren 165000 person, 43800 di quai i viven foeura de la Letgallia, soratut a Riga.^[9]

L'utilizzi del letgall in de la vida quotidiana, segond el censiment de 2011.

Alter lengovModifega

37,7 % de la popolazzion la parla la lengua russa in de la vita quotidiana.^[10] La pupart di russofon de Letonia i viven a Riga e in del mezdì de la Letgallia.

RiferimenccModifega

I Stat de l'Europa

1. Stat parzialment in Asia. 2. Stat in Asia, però considerads part de l'Europa per dei rexon storeg e culturai

[1] ttps://data.stat.gov.lv/pxweb/lv/OSP_PUB/START__POP__IR__IRS/IRD060/

[2] ttps://web.archive.org/web/20181113030122/https://www.csb.gov.lv/lv/statistika/statistikas-temas/iedzivotaji/iedzivotaju-skaits/meklet-tema/2402-iedzivotaju-skaita-izmainas-latvija-2017

[3] ttps://www.apollo.lv/7002405/levits-izsludina-administrativi-teritorialas-reformas-likumu

[4] ttp://www.likumi.lv/doc.php?id=51528

[5] ttps://stat.gov.lv/lv/statistikas-temas/iedzivotaji/iedzivotaju-skaits/247-iedzivotaju-skaits-un-ta-izmainas

[6] ttps://likumi.lv/ta/id/14740-valsts-valodas-likums

[7] ttps://lvportals.lv/dienaskartiba/306714-608-latvijas-iedzivotaju-dzimta-valoda-ir-latviesu-2019

[8] ttp://www.livones.net/en/valoda/the-livonian-language

[9] ttps://www.lsm.lv/raksts/zinas/latvija/tautas-skaitisana-latgale-tresa-dala-iedzivotaju-ikdiena-lieto-latgaliesu-valodu.a6091/

[10] ttps://lvportals.lv/dienaskartiba/306714-608-latvijas-iedzivotaju-dzimta-valoda-ir-latviesu-2019

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]