Portugàl (Stat)

Quest articol chì l'è scrivuu in lombard, grafia milanesa.

Il 'Portugal o Republega Portoghesa (in portoghes: Portugal, República Portuguesa; in mirandes: Pertual, República Pertuesa) l'è ona republega che la se troeuva in de l'Europa meridionala.

Portugal
Europe's West Coast
Portugal - Localizazion
Daits aministrativ
Nom intreg	Republega Portoghesa
Nom ofiçal	República Portuguesa
Lengue ofiçai	lèngua portoghéza e Lengua mirandesa
Capitala	Lisbona
Politega
Forma de govern	Republega
President	Marcelo Rebelo de Sousa
Capo de Govern	António Costa
Superfix
Totala	92,39 km²
% di aque	0,5%%
Popolazion
Totala	10,356,117 ab.(2005)
Densitaa	114 /km² ab./km²
Nom di abitants	Portoghes
Jeografia
Continent	Europa
Confin	Spagna
Fus orari	UTC±0 UTC+1 (ora legala)
Economia
Valuda	Euro
PIL (nominal)	253 982,85 milion de USD (2021)
Varie
Codex ISO 3166	PT, PRT, 620
TLD	.pt
Prefiss tel.	+351
Sigla autom.	P
Inn nazional	A Portuguesa (La Portoghesa)
Festa nazionala	10 de giugn
Evoluzion storega
Indipendenza	5 de otober 1143 dal Regn di Asturie
Proclamazion	25 de avril 1974
Stat de prima	Estado Novo

La capitala de la republega portoghesa l'è Lisbona dal 1179.

La popolazion l'è de circa 10 milion de persònn (stim del 2005); i dònn hinn circa dò milion pussé dij òmen e la densitaa l'è de 114 persònn par km². La confina domá cont la Spàgna.

Geografia

Geografia fisega

In Portogal, el 53% del territòri l'è ona pianura, el 21% l'è faa da còj ed el 25% da mont. I sò fiumm pussee important hinn el Tejo, el Douro, el Guadiana ed el Minho. I sò duu mont pussee elevaa hinn inveci el Mont Pico (2531 m), in de l'i Azor, e la Serra da Estrela (Mont de la Stèla, 1993 m). Tucc i còst portoghes hinn bagnaa de l'ocean Atlantegh, intel quel gh'hinn anca duu arsipélagh che fànn part del paes: Madeira e i Azòr (Açores). El gh'hà dij gròss problèmm de caràter sìsmegh (el se regora per esempi el teremòt de Lisbona del 1755). El clima l'è vari: a sud l'è subtropical, ma inveci al nòrd l'è atlantegh.

Geografia politega

Comè l'è staa giammò dì, el Portogal el confin domá cont la Spàgna, ma tra i duu paes la gh'è ona quistion averta da ben 200 ànn, val a dì quèla del territòri de Olivensa (Olivença in portoghes e Olivenza in spagnoeul) che, anca se l'è teoregament portoghes, el vegn aministraa daj spagnoeul (intela Comunitaa Autònoma d'Estremadura).

Stòria

Varda anca Stòria del Portogal

El Portogal l'eva la terra dij Lusitan (in dij temp antegh infacc el se ciamava Lusitania), ona popolazion de origin ibérega. L'è staa ciappaa dij Roman intel I secol A.C., dòpo ona longa guèra. I Roman hann portaa la lor lingoa, che mis'ciada cont quèla locala l'ha daa origin al portoghes. Quand l'Imperi l'è borlaa giò, el Portogal l'ha vist i dominazion dij Vandaj, Svev e Visegòtt. Intel VIII secol l'è staa ciappaa dij Arab, che hann dominaa per sinch secoj. Intel 1143, el paes l'ha gagnaa l'indipendenzia e l'è diventaa on regn sòta el re Alfons Henriques, de la cà de Borgògna, fioeu del primm cont indipendent del Portogal, el Enrich de Borgògna. La soa dinastia la regnaa per circa duucent ànn. La fìn de la dinastìa de Borgògna intel 1385 l'ha lassaa el Portogal senza re, che poeu l'è diventaa el fioeu illegal del Peder I, Giovann I, ciamaa Signor de Aviz. Lù l'ha creaa ona dinastia durada anca lé per circa duucent ànn (1385-1580). L'ultim re de la Cà de Aviz l'eva on prelaa, donca el podeva nò avegh dij eree. Quand l'è mòrt, la coróna l'è passada aj vesin re de Spàgna, che eren de la Cà de Asburgh. El primm re de sta dinastìa chì l'è staa el Filipp I, fioeu del famos imperator Carl V. Poeu, intel XVII secol, l'aristocrazia portoghesa se l'è rebelada aj Spagnoeul e l'ha proclamaa re el Giovann IV, duca de Braganza. Chesta dinastia chì l'ha regnaa sin a la fin de la monarchia in Portogal (avegnuda intel 1910).

Citaa

I citaa pussee important del Portogal hinn:

• Lisbona (Lisboa): l'è la capitala dal 1179. L'è situada sul flumm Tejo (che in spagnoeul el se ciama Tajo) e la sta innanz a l'Atlantegh. El sò pòrt l'è el pussee grand del paes. La gh'hà puu de 3 milion d'abitant.
• El Pòrt (Porto): Chesta citaa (anca lee su l'Atlantegh) chí inveci l'è traversada del flumm Douro (spagnoeul: Duero). L'è stada fondada intel V secol D.C. In de l'Etaa de Mezz la vegniva ciamada Portus Calæ e da chí donca el vien el nòmm "Portogal". El Pòrt la gh'hà puu de 260.000 abitant.

Culegamént da fóra

• Weather forecast
• Travel and Tourism office website