Riu di Amazzun

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Quella vus chi la gh'ha minga di funt u hin trop poch. Per piesé, giunta di funt a la vus. Insì de vegh un'idea de tücc i olter vus senza font, vardii chì.

El Riu di Amazzun (Purtughes: Rio Amazonas) l'è un fiüm de l'America del Süd; l'è 'l segund del mund per lünghezza, cun 6.400 km de curs (el primm l'è 'l Nilu), ma 'l primm del mund per larghezza e purtada de acqua. In de la stagiun piuvusa, la sò purtada la pò anca tucà i 300.000 m³/s; el porta inscì tanta acqua dulza inver l'Ucean Atlantich che, in curispundenza del punt indueve el se trà dent in mar, anca a chilometer in del mar avert l'acqua l'è ammò inscì dulza che la se pò bev. L'è anca el prim del mund per dimensiun del basin: 6.915.000 km², saria a dì el 40% de l'area tutal de l'America del Süd.

El fiüm el nass in di And del Perü, a quasi 5.600 meter de quota, in del Nevado Mismi; l'acqua che la ven dal Mismi la se büta dent in del Riu Apurimac, che 'l và pö in del fiüm Ucayali che dopu el cunflüiss in del Marañon a furmà el Riu di Amazzun ver e propi. Furmalment, a dì la verità, el toch tra chì e la cunflüenza del Riu Negher el se ciama Solimões.
Dopu che l'Ucayali e 'l Riu Apurimac se meten insema, el fiümm el cumencia a cur in del gigantesch basin amazonich. Chichinscì el fiüm el cur adasi, cunt una pendenza minima (Manaus, a 1.600 km da la buca del fiümm, l'è dumà a 44 m s.l.m.); la prufundità media del fiüm l'è de 40 meter, cunt un massim de 60 in curispundenza de la stregia de Obidos.

El fiüm el se svöja dent in de l'Ucean Atlantich, cunt un estüari largh fin a 250 km (330 se se cunsidera anca quel del Tocantins; dent in del sò estüari la se tröva l'isula de Marajò, granda cume la Danimarca.

I grands fiœm del mond