Scender
La scender o scendra l'è 'l residov soled de la combustion. A l'è ona polver che la pò 'vèggh tutt i tonalità del gris, del fumm de ras fina gris ciar ciarent, squasi bianch.
La composizion de la scender la varia cont el material brusaa in de la combustion, e de la temperadura al qual l'è staa brusaa. In gener l'è fada de sostanz ossidaa e con temperadur de fusion e vaporizazion bei volt, compagn di compost ionegh di metai. L'è senza aqua e, generalmente, element linger.
La gh'ha tancc saa minerai, e donca l'è bona per ingrassà i piant e i camp.
El nomm scender el vegn del latin cinĕrem. La costruzion cont el grupp -ND l'è tipega di lengov galoromanz, e la troeuvom in quasi tutt el Nord Italia e in frances (cendre), romancc (tschendra) e catalan (cendra). In lombard a gh'è anca la parolla cener, ma l'è on italianism recent (opur ona parolla del bass lodesan, del cremones, del bressan e del mantovan).
In alter lengov neolatinn inveci se dopera on derivaa del latin volgar *cinisia o *cinusia: l'è 'l cas del spagnoeu ceniza, del portoghes cinza, del romen cenuşă, del sardegnoeu chigina (cont aferesi), del forlan cinise[1].
|
«Besogna mangià insemma on stee de scendra per cognosses.»
|
(Proverbi tesines.)
|
Referiment
Modifega- ↑ J. Corominas, Diccionario crítico etimológico de la lengua castellana, ed. Francke, Berna, 1954.