Titanio

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

El titànio l'è 'n elemènt chìmich enserìt endèla tàola periòdica dei elemèncc col sìmbol Ti. El g'ha nömer atòmich 22, che völ dì che 'l nùcleo de 'n àtom de titànio el g'ha vintidù prutù. El sò nòm el fà riferimènt a le figüre mitològiche dei Titani.

Titanio
22 Ti                                                                                                                                                                                                                                                               scandio ← titanio → vanadio
Aspèt
Aspèt de l'elemènt titanio metàlich
Generalità
Nòm, sìmbol, nömer atòmich	titanio, Ti, 22
Serie	metài del bloch d
Grupo, periot, bloch	4, 4, d
Densità	4 507 kg/m³
Dürèsa	6
Configürasiù dei eletrù	Configürasiù dei eletrù
Proprietà atomiche
Peso atòmich	47,867
Ragio atòmich (calc.)	140 pm
Ragio covalènt	136 pm
Configürasiù dei eletrù	[Ar]3d2 4s2
e− per leèl energétich	2, 8, 10, 2
Stàcc de osidasiù	4
Strütüra cristalìna	esagonàl
Proprietà fìziche
Stat de la matéria	solido
Pont de füziù	1 941 K (1 667,85 °C)
Pont de ebulisiù	3 560 K, (3 286,85 °C)
Volüm molàr	× 10Modell:Val/delimitnum m³/mol
Entalpia vapurizasiù	421 kJ/mol
Calùr de füziù	15,45 kJ/mol
Tensiù de vapùr	0,49 Pa a 1 933 K
Velocità del suono	4 140 m/s a 293,15 K
Otre proprietà
Nömer CAS	Modell:CAS
Eletronegatività	1,54 (Scala de Pauling)
Calùr specìfich	520 J/(kg•K)
Condücibilità elètrica	× 10Modell:Val/delimitnum/(m•Ω)
Condücibilità tèrmica	21,9 W/(m•K)
Energia de prìma iunizasiù	658,8 kJ/mol
En. de segónda iunizasiù	1 309,8 kJ/mol
En. de tèrsa iunizasiù	2 652,5 kJ/mol
En. de quàrta iunizasiù	4 174,6 kJ/mol
Energia de quìnta iunizasiù	9 581 kJ/mol
En. de sèsta iunizasiù	11 533 kJ/mol
En. de sètima iunizasiù	13 590 kJ/mol
En. de iunizasiù chèla dei òt	16 440 kJ/mol
En. de iunizasiù chèla dei nöf	18 530 kJ/mol
En. de iunizasiù chèla dei dés	20 833 kJ/mol
Izòtop piö stàbii
iso NA TD DM DE DP 44Ti sintétich 63 agn s 0,268 44Sc 46Ti 8,0% Ti l'è stàbil con 24 neütrù 47Ti 7,3% Ti l'è stàbil con 25 neütrù 48Ti 73,8% Ti l'è stàbil con 26 neütrù 49Ti 5,5% Ti l'è stàbil con 27 neütrù 50Ti 5,4% Ti l'è stàbil con 28 neütrù
iso: isotopo NA: bondànsa en natüra TD: tép de smezamènt DM: modalità de decadimènt DE: energia de decadimènt in MeV DP: prodót del decadimènt

L'è stat scuprìt endel 1789 endei minerài de rutilo del chìmich todèsch Heinrich Klaproth.

El titanio l'è 'n elemènt metàlich cunusìt per la sò rezistènsa a la curuziù (quàze compagn del platino) e per el sò rapórt rezistènsa /pézo bèl alt. L'è lizimbrì, dür, condena densità bàsa. Al stat pùro se 'l laùra bastànsa facilmènt, l'è löster, de culùr biànch arzentàt. Le léghe de titanio 'nvéce se laùra con piö fadìga, per le màchine ütènsii l'è rugnùs compàgn de l'aciàio inosidàbil. El pónt de fuziù bèl alt de chèsto elemènt el la rènt ütel come metàl refratàre. El titanio l'è rezistènt compàgn de l'aciàio ma 'l péza el 40% de méno; l'è 'nvéce piö gréf (60% en piö) de l'alumìnio ma l'è a l'endópe piö rezistènt.

En natüra se 'l tróa sóta fùrma de sich izòtopi stàbii; ⁴⁶Ti, ⁴⁷Ti, ⁴⁸Ti, ⁴⁹Ti e ⁵⁰Ti, de chèsti chèl che bónda de piö l'è el ⁴⁸Ti (73,8%).