Val de Bregn
|
«I nugre i vegn in Bregn, l'aqua la vegn.»
|
(Proverbi de Lontega)
|
La Val de Bregn (anca Val de Blegn; parnonzi locai: [vɑl da breɲ] a Lontega, [val da breɲ] a Semion; Valle di Blenio in Italian; Val da Blegn in Romancc; Palenzertal o Bollenztal in Todesch storegh) l'è üna val dal Cantun Ticin.
La tö part al grup di Alp Lepontin e l'è traversada dal Ticin de Bregn, ün di affluenc püssee impurtanc dal Ticin. La cunfina a nord e a est cunt i vai di Grigiun (la Surselva e la Calanca), cunt la Val Riviera a sud e cunt la Leventina a ovest.
I abitanc de la val i se ciamen bregnin.
Geografia
ModifegaLa Val de Bregn la se troeuva strengiuda in tra la vall del Tesin a ovest (per vess pussee precis, la Leventina e la Riviera) e la Val Calanca a est. L'è traversada del fiumm Brenn (che in dialett l'è ciamaa anca tesin, in del sens de "gran fiumm"). In tra i sotta-vai pussee important a gh'è la Val Malvaja e la Vall de Camp. A nord a gh'è la Surselva (Canton Grison). Vun di giov de montagna che se troeuven in tra i dò vai l'è la Greina.
In tra i montagn pussee important de la vall a cuntom:
On alter pass proppi important a l'è quell del Lucmagn, che l'è staa doperaa on mucc de voeult in del passaa.
Paes de la Val de Bregn
ModifegaDel pont de vista politegh, al dì d'incoeu la Val de Bregn l'è on distrett del Canton Tesin, e la gh'ha trii comun: Aquarossa, Bregn e Sarravall.
Quei trii comun chì gh'hann on mucc de frazion, che fin a on quai ann fa eren anca lor di comun. I paes pussee important de la vall a hinn:
Lenguagg
Modifega
|
Per savenn pussee, varda l'articol Dialett de la Val de Bregn. |
Compagn de tutt el Canton Tesin, anca in de la Val de Bregn la lengua offiziala l'è l'Italian. La lengua local inveci l'è 'l lombard. In particolar, el dialett local a l'è de tipo alpin, e l'è puttost conservativ. El dialett bregnon el gh'ha on status litterari ben pussee vegg respett ai alter parlà tisines, perchè l'era drovaa de on grupp de poeta 'me lengua convenzional de l'Accademiglia dra Val de Bregn, comandada (in tra i alter), del pittor Paol Lomazz.[1][2]
Religion
ModifegaLa Val de Bregn la se troeuva dent a la Diocesi de Lugan. Per on bell poo de temp, però la s'è trovada sotta l'Arcidiocesi de Milan e, per 'sta reson, anch al dì d'incoeu in de la vall la se fa la messa cont el rit ambrosian. Donca, l'è voeuna di tre vai ambrosiann del Canton Tesin.