Pruvincia de Munscia e Brianza


Monza Brianza posizione.png
  • Süperfiss: 405,49 km²
  • Pupulazziun (ISTAT 2008): 838,367 ab.
  • Densitaa: 2.068 ab./km²
  • Nümer de cumün: 55
  • Capitaal (pup. 2005): Munscia (121.246 ab.)

La Pruvincia de Munscia e de la Brianza (Provincia di Monza e della Brianza) la se tröva in de la part ucidental de la Lumbardia e l'è in pratica ul teritori del Nord Milan, in de la vegia Pruvincia de Milan, con tradissiòn però ca la hìnn minga istess. cuntrariament a chel che se pudaria capì a legg ul nom, la pruvincia la tegn minga dent tüta la zona de la Brianza, ma dumé la part de la pianüra, la püssee meridiunal. Ul rest de la Brianza, che la saria tüta la zona di runch, l'è spartida tra i pruvinz de Com e de Lech.
Dunca ul teritori el se slarga quasi tüt in de la zona de l'altra pianüra, föra che un quai cantun in de l'estremu nord, induvè se incuntra un quai runchet, prevalentement murenigh (uriginaa ai temp de la glaciaziun).
Vist ul livel de pupulament, el se capiss che ul paesagg natüral el gh'è pü in de la Bassa Brianza: cà, strad, feruvii, insediament indüstriai, cumerciai e per ul temp liber a quaten una grossa feta del teritori. Dumé in di zonn prutet a suraviven tuchei de ambient e paesagg che, anca se minga cumpletament natürai, a resten in tüt i modi liber da gross cuntaminaziun.

Paesagg inturnu al pass de Üsmaa.
Paesagg de la bassa Brianza

La Pruvincia de Munscia e de la Brianza la gh'ha la densità de pupulaziun püssee volta in de la Lumbardia, püssee anmò de quela de la Pruvincia de Milan. In de la magiur part di cas, i cà di diferent cumün se salden insema: induvè gh'hinn nò i cà, a gh'hinn capanun, center cumerciai, autustrad.
Tüta chesta presenza ümana la riva dal fat che la pupulaziun di cumün de la pruvincia l'è dree a cress fin dai ann '50, quand l'è cuminciada l'emigraziun (prima dai regiun de l'Italia meridiunal, pö da l'Africa, l'Asia e l'America del Süd). L'emigraziun l'è l'ünica resun de l'aüment de pupulaziun, vist che uramai da una trentena de ann i mort hinn püssee di nassüü (ul saldu natüral l'è negativ). Cumè in tüt i paes ucidentai, dunca, gh'è semper menu giuvin e semper püssee vegg, cunt tüt i publemi che ghe vegnen.

La pruvincia la gh'ha vüna di ecunumii püssee fort d'Italia: anca in de la vegia Pruvincia de Milan ul teritori de la Brianza el cuncentrava un bel poo de la strutüra indüstrial.
L'indüstria l'è svilüpada sü tüt ul teritori, per la magiur part custitüida da aziend medi e piscinit (a völt anca dumé aziend a livel familiar) che lavuren un poo in tüt i setur, anca se ul tessil, i aredament e la mecanica hinn un poo püssee present.
Cumè i tüt i ecunumii muderni, fin dai ann '70 l'è dree a svilüpàss ul prucess de terziarizzaziun: dunca, insema a l'indüstria forta, in di ültim trent'ann el s'è svilüpaa un setur terziari, fina a riva al terziari vanzaa (marketing, reclam, servizzi infurmatich, ricerch e svilüp, cumünicaziun).

La lenguaModifega

La lengua ufizial e püssee spantegada l'è l'italian.
La lengua lucal la resta ancamò adess el lumbard. Tradiziunalment el dialet de la zona el vegna ciamaa "brianzö", e quel chì el var suratüt per la zona strengiüda in tra el Lamber e l'Ada. El brianzö, anca se 'l gh'ha di carateristegh uriginai (suratüt a nivel funetegh), el se sluntana minga tant del mudel milanes, già che la Brianza l'è semper andada dree a Milan.



  Pruvinz dela Lumbardìa  
Bergum | Bressa | Com | Cremuna | Lech | Lod | Mantua | Milan | Munscia e Brianza | Pavia | Sundri | Vares