Pruvincia de Munscia e Brianza

Quest articol chi l'è scrivuu in Koiné occidentala.

La Pruvincia de Munscia e de la Brianza (Provincia di Monza e della Brianza) la se tröva in de la part ucidental de la Lumbardia e l'è in pratica ul teritori del Nord Milan, in de la vegia Pruvincia de Milan, con tradissiòn però ca la hìnn minga istess. cuntrariament a chel che se pudaria capì a legg ul nom, la pruvincia la tegn minga dent tüta la zona de la Brianza, ma dumé la part de la pianüra, la püssee meridiunal. Ul rest de la Brianza, che la saria tüta la zona di runch, l'è spartida tra i pruvinz de Com e de Lech.
Dunca ul teritori el se slarga quasi tüt in de la zona de l'altra pianüra, föra che un quai cantun in de l'estremu nord, induvè se incuntra un quai runchet, prevalentement murenigh (uriginaa ai temp de la glaciaziun).
Vist ul livel de pupulament, el se capiss che ul paesagg natüral el gh'è pü in de la Bassa Brianza: cà, strad, feruvii, insediament indüstriai, cumerciai e per ul temp liber a quaten una grossa feta del teritori. Dumé in di zonn prutet a suraviven tuchei de ambient e paesagg che, anca se minga cumpletament natürai, a resten in tüt i modi liber da gross cuntaminaziun.

Pruvincia de Munscia e Brianza Provinça
Pruvincia de Munscia e Brianza - Sœmeanza
Dats aministrativ
Stat	Italia
Rejon	Lombardia
Capolœg	Munscia e Brianza
Politega
President	Luca Santambrogio (27 luj 2019)
Orgen lejislativ	Consiglio provinciale di Monza e della Brianza
Territore
Coordinade	45°35′N 9°16′E
OSM	251419
Superfix	405 km²
Abitants	870 407 ab. (31 dicember 2022)
Densitaa	2149.15 ab./km²
Confin	Pruvincia de Com, Pruvincia de Lech, Provincia de Bergom, cità metropolitana de Milan e Pruvincia de Vares
Fus orari	UTC+01:00 e UTC+02:00
Varie
Codex ISO 3166	IT-MB
Prefiss	039, 0362 e 02
Codex postal	20900 e 20811–20886
Sigla autom.	MB
Codex ISTAT	108
Codex catastal
Cl. climatega
Cl. sismega
Localizazion
Pruvincia de Munscia e Brianza - Localizazion
Sit istituzional

Paesagg de la bassa Brianza

La Pruvincia de Munscia e de la Brianza la gh'ha la densità de pupulaziun püssee volta in de la Lumbardia, püssee anmò de quela de la Pruvincia de Milan. In de la magiur part di cas, i cà di diferent cumün se salden insema: induvè gh'hinn nò i cà, a gh'hinn capanun, center cumerciai, autustrad. Tüta chesta presenza ümana la riva dal fat che la pupulaziun di cumün de la pruvincia l'è dree a cress fin dai ann '50, quand l'è cuminciada l'emigraziun (prima dai regiun de l'Italia meridiunal, pö da l'Africa, l'Asia e l'America del Süd). L'emigraziun l'è l'ünica resun de l'aüment de pupulaziun, vist che uramai da una trentena de ann i mort hinn püssee di nassüü (ul saldu natüral l'è negativ). Cumè in tüt i paes ucidentai, dunca, gh'è semper menu giuvin e semper püssee vegg, cunt tüt i publemi che ghe vegnen.

La pruvincia la gh'ha vüna di ecunumii püssee fort d'Italia: anca in de la vegia Pruvincia de Milan ul teritori de la Brianza el cuncentrava un bel poo de la strutüra indüstrial.
L'indüstria l'è svilüpada sü tüt ul teritori, per la magiur part custitüida da aziend medi e piscinit (a völt anca dumé aziend a livel familiar) che lavuren un poo in tüt i setur, anca se ul tessil, i aredament e la mecanica hinn un poo püssee present.
Cumè i tüt i ecunumii muderni, fin dai ann '70 l'è dree a svilüpàss ul prucess de terziarizzaziun: dunca, insema a l'indüstria forta, in di ültim trent'ann el s'è svilüpaa un setur terziari, fina a riva al terziari vanzaa (marketing, reclam, servizzi infurmatich, ricerch e svilüp, cumünicaziun).

Comun

I comun de la Pruvincia de Munscia e Brianza hinn Agraa, Icurz, Albiaa, Arcur, Barlassina, Bellusch, Bernaregg, Besana Briansa, Biassòn, Buvis-Masciagh, Briusch, Brughee, Buragh, Busnagh, Camparada, Caponagh, Caraa, Carnaa, Cavenagh, Cerian, Cesàn Madèrnu, San Dalmazi, Cuncurèss, Cornaa, Curesciàna, Desi, Giüssàn, Lazzaa, Lentaa, Lesmu, Limbiaa, Lissún, Machee, Meda, Mezzagh, Misent, Monscia, Muggiò, Nöa, Ornagh, Renaa, Roncell, Ronch, Serègn, Seves, Suvich, Sulbiaa, Triügg, Ösmaa Velaa, Vared, Vedan, Vedücc cun Culzàn, Veran, La Santa e Vimercaa.

La lengua

La lengua ufizial e püssee spantegada l'è l'italian.
La lengua lucal la resta ancamò adess el lumbard. Tradiziunalment el dialet de la zona el vegna ciamaa "brianzö", e quel chì el var suratüt per la zona strengiüda in tra el Lamber e l'Ada. El brianzö, anca se 'l gh'ha di carateristegh uriginai (suratüt a nivel funetegh), el se sluntana minga tant del mudel milanes, già che la Brianza l'è semper andada dree a Milan.

Paesagg inturnu al pass de Üsmaa.

• Parlamento Italiano - Lécc de istitüzziun
• Provincia di Monza e Brianza - Sitt uficjaal