Viulun

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

El viulun l'è un strüment druvaa per sunà de la müsega che'l gh'ha quater cord, acurdaa a intervaj de quinta giösta. El nomm intregh al saria viuluncell, ch'al ven del talian violoncello, ma ind el parlà, la gent el ciama de solit viulun.

El tö part ind la sutafameja de i viulin, anduve i fan part i strümencc che gh'han quater cord, acurdaa a intervaj de quinta, che i figüren di taj a "eff" ins la tavula armonega (arc).

Chel lüü ch'el suna el viuluncell al se ciama "viuluncellista". El viulun l'è un strüment devera popular. Al fa part de la fameja de i strüment a corda. Al gh'ha tancc mester: cume strüment solo, ind la müsega de ciambra e anca in urchestra. L'è anca druvaa ocasiunalment de i müsicista pop, cume The Beatles, Björk e Jamiroquai.

Storia

El viulun l'è staa tacaa sö ind el XVI secul. A chel temp lé la gh'era una fameja de strümencc ciamaa i viol. I strümencc de la fameja del viulin i eren dré a fàss sö e i gh'eren un badalöcch de esmperimencc cunt strümencc de form e grandezz difarent. El violone a l'era popular cume bass. L'era simil al cuntrabass del dé d'incö. El nomm violoncello, al vör dì "violone picinin". El viulun al gh'ha anca 4 cord. El viulun l'è staa faa cume el strüment basso ind i grupp de strümencc ad arch (el cuntrabass l'è staa giöntaa püssee tard, e al pö sunà i not de l'utava de suta). A l'era druvaa per cumpagnà cume basso continuo, sunand l'istessa roba de la man sinistra del müsicista de clavicembalo. Quand che i cumpusitur han descumenciaa a scriv concerti grossi (pez per urchestra e grup picinin de sulista), i han descumenciaa a dàggh al viulun di solo picinin. In chel möd chì el viulun l'ha descumenciaa a vess druvaa debon cume strüment solo. El Johann Sebastian Bach l'ha scrivüü ses suite per viulun solo (senza cumpagnament, donca el müsicista al gh'ha de sunà depersè). Chij lé i henn ancamò cunsideraa i pezz püssee bej scrivüü per el viulun. Olter cumpusitur i han descumenciaa a scriv över per el viulun solo, cume el Joseph Haydn, el Mozart e 'l Beethoven. El viulun l'era nünch a l'istess nivell di olter strümencc ad arch, minga pö dumà sunand una semplis part de bass. Ind el XIX secul un fracch de cumpusitur famus l'ha scrivüü müsega per el viulun. Un fracch de lur i eren viuluncelista deperlur, cume el Carl Davidov, el David Popper e 'l Julius Klengel. Un quaj cumpusitur devera impurtant che l'ha scrivüü müsega per el viulun l'è staa: el : Mendelssohn, el Chopin, el Schumann, el Brahms, el Dvořák, el Fauré, el Saint-Saëns, el Elgar e 'l Sergei Rakhmaninov. Dü famus pezz scrivüü püssee de recent per viulun e urchestra i henn Cello Symphony del Benjamin Britten e The Protecting Veil del John Tavener.