Lombard Occidental

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

El Mirandules (lucalment a l'è istess) l'è un dialet de l'Emilian, parlaa in de la bassa mudenesa inturna a Mirandola.

El dialet mirandules (in verd)

Difüsiun Modifega

El dialet mirandules l'è parlaa in de la bassa mudenesa, al cunfin cun la Pruvincia de Mantuva e cun quela de Ferara, in ses cumün del Mudenes: Mirandola, Finale Emilia, San Felice sul Panaro, Camposanto, Medolla, San Possidonio e Concordia sulla Secchia.

Carateristigh Modifega

L'è diferent del dialet mudenes, e anzi l'è cunsideraa part del grüp ferares, insema anca al Mantuvan e al Guastales. Questa classificaziun la deriva del Biondelli, che in del 1853 el scriveva:

 
«[...] il continuo commercio coi dialetti dell'opposta riva del Po introdusse una leggera gradazione ö ed ü, ed un accento misto di vèneto e lombardo. Nel Mirandolese sèrbansi miste alle proprietà alcune tracce del Modenese e del Parmigiano, nella desinenza aperta òn, nella permutazione della č in z, ed in alcune flessione dei verbi, come vliva, tgniva, che il Ferrarese tèrmina in eva; prinzipiòn, dmandòn, ove il Ferrarese sopprime la n, ed altre di tal sorte. [...] In generale peraltro, sì il Guastallese che il Mirandolese, sèrbano molte affinità col Ferrarese e col Mantovano, dissonando così nella forma come nell'accento dagli altri vicini dialetti, ai quali sono politicamente congiunti.»
(Saggio sui dialetti gallo-italici, pag. 205; 206)

Inultra a trövum alter carateristigh:

  • Cumpagn del Ferares, del Guastales e del Frignanes (Apenin mudenes), la a toniga la vegn minga una e (funeral inveci de funeräl).
  • Cumpagn de tüt i alter parlad gal-italigh, anca in Mirandules l'è restada la diferenza tra vucai lungh e cürt.
  • Cumpagn de tüt i dialet de la bassa emiliana e lumbarda la gh'è minga la letera z italiana.

Esempi de lengua Modifega

Tupunumastiga di paes induve se parla el Mirandules Modifega

El Pader Noster Modifega

Padar nostar ,ch’a’t se in dal ciel ch’a sia banadet al tó nom,
ch’a vegna al tó regn,
ch’a sia fat quel ch’a’t vó té,
In ciel e ins la tera.
Das al nostar pan anch incó
E scanzelas i nostar debit
Cume nuantar i scanzlem a chiatar
E a’n faras minga cascar ind la tentasion
Ma cassa via al mal da nuantar.
Amen.

La parabula del Fiö Trasun Modifega

 
Bernardino Biondelli Saggio sui dialetti gallo-italici, p. 238

Un zert om l'aviva du fió.
Al più picul diss a sò padr: "Papà, dam dla vostra roba la part ch'am ven!" e lù al divis la sò sustansa tra i du fió.
Da lì a poch dì, al fiol più picul, fat fagot, l'andò via luntan luntan, e al cunsumò tut in stravissi.
E quand a 'n n'avì più 'n sold, as fè sintir la fam in cal paes, in cunseguensa d'una carestia, e acsì al puvret prinsipiò a vedar ch'agh mancava 'l nesessari.
Al 's tols 'd lì e al s'arcmandò a un zitadin 'd cal sit, e quest al miss in campagna per guardian di porch.
A 'gh vigniva voja infina d'impirs la pansa 'd chili giandi 'ch magnavan i porch; ma a 'n gh'era aniun gh'in dass.
Vist donca la materia ch'i aveva fat, al diss: "Quant sarvitor in cà 'd mè padr i han dal pan in abundansa, e mì a mor chì 'd fam!"
A 'm turò sù, e a turnarò da mè padr e agh dirò: Papà, a i hò mancaa e vers al zel e vers 'd vù!
A 'n am meriti più d'essar ciamaa par vostar fiol: tgnim invez cum un di vostar sarvitor".
E, alvandas sù, l'andò drit fin da sò padr. E quand al gh'era anch luntan un poch, al padr el vist, al 's moss a cumpassion, al 'gh cors incontra e al 'gh butò i brass al col, e al la basò.
E sò fiol al 'gh diss: "Papà, a i hò mancaa vers al zel e vers 'd vù! A 'n son più degn d'essar ciamaa vostar fiol."
E sò padr cmandò ai sarvitor: "Prest, tirà fora la più bela vesta, e giustagla adoss, mtigh l'anel in dii e il scarpi ai pee;
E andà a tor da la stala 'l vdel più grass, e massàl, e ch'a 's magna e ch'a 's staga alegar!
Parchè 'st mè fiol l'era mort e l'è turnaa al mond; al s'era pers, e al s'è truvaa". E i prinsipion al disnar e gli alegressi.
El fiol più grand l'era in campagna, e int al dar volta, quand al fu avsin a cà, al sintì a cantar e a sunar.
Al ciamò un di sarvitor e al dmandò cuss'era mò 'sta cossa.
E quest al gh'arspos: "L'è turnaa vostar fradel, e vostar padr l'ha fat massar un vdel grass par la cunsulasion d'averal vist san e salv".
Ma al fradel grand agh vens la stissa, e an avliva brisa intrar in cà. Al padr donca vens fora lù, e al la prinsipiò a pregar.
Ma quel tgniva dit: "L'è tant'an ch'a 'v serv, e an v'ho mai disubidii; ma vù an m'avii mai daa gnanch un cavret da psermal guder in cumpagnia di mè amigh.
Però dop ch'è turnaa 'st altar vostar fiol, ch'l'ha consumaa tut al sò cun dil doni 'd cativa vita, a i avii massaa par lù al vdel più grass"
Sò padr 'gh diss: "Vù, al mè fiol, a sii sempar con mì, e tut quel ch'a i ho l'è vostar.
Ma l'era giust 'd guder e far digli alegressi, parchè vostar fradel l'era mort e l'è arsuscitaa; al s'era pers, e al s'è turnaa a truvar".
Bernardino Biondelli, Saggio sui dialetti gallo-italici, 1853, pag. 238

Una nuvela del Bucasc Modifega

Dialet de Concordia Modifega

 
Giovanni Papanti I parlari italiani in Certaldo p. 290

A digh donca che in di temp dal prim re 'd Cipri, dop al cunquist fat dla Tera Santa da Gofredo 'd Buglion, a sucedé che una sgnora 'd Guascogna l'andé in pelegrinagg al Sepolcr, da dova turnand indree, arivada in Cipri, da suquant birbon la fu vilanament ultragiada. 'D quest chì lee, sensa nissuna cunsulasion dasprandos, la pensé d'andar a ricorar dal re; ma 'gh fu dit da sertun che la pardrev la fadiga par gnent, parchè l'era acsì da poch che non sol al na vendicava brisa i insult fat ai altr, ma che al tolerava vigliacament anch quei ch'i 'gh favan a lù; intant che chiunque gh'aveva un dispiaser al la sfugava col faragh un qualch insult o vergogna a lù. Avend sentii quest la dona, desprada dla vendeta, par cunsularas un poch dla sò noia, la propos da vler dar 'na stucada a la miseria del re; e andada pianzend davanti a lù, la diss: "Al mè sgnor, an vegn minga a la tò presensa par vendeta che m'aspeta dla ingiuria ch'am è staa fat ma, in sudisfasion 'd quela, at pregh ch'at m'insegn cuma 't sofr queli che mì a sent ch'i 't fan, afinché imparand da tì a possa con pasiensa supurtar la mia; la qual, Dio al sa lù, se al psess far, vluntera at la darev, zà che tì at see un sì bon purtador".
Al re, fin alora ch'l'era staa acsì tard e pigr, cumè s'al s'fuss dasdaa dal son, prinsipiand da l'ingiuria fata a 'sta dona, che asprament al vendiché, al dvinté un persecutor grandissim 'd tut quei che contra l'unor dla curona i cumitess qualcosa d'alora in avanti.
Giovanni Papanti, I parlari italiani in Certaldo, 1875, pagg. 290-291

Dialet de Finale Emilia Modifega

A dgiva donca ch'ai gioran dal prim re 'd Cipr, dop la cunquista dla Tera Santa da Gufred 'd Buglion, a sussdì ch'na gran sgnora 'd Guascogna, ch'l'era in pelagrinagg, l'andò al Sepolcar 'd Nostar Sgnor, e quand la turnò indree, 'gnuda ch'la fu un'altra volta in Cipr, la fu ufesa ind l'unor da di birichin e da di birbon d'om. E l'era fora 'd liee da la rabia e da la disparasion; dasprada e an savend più ach capel metras, la pinsò ben d'andar a udiensa dal re par diragh pian e fort al sò sentiment e tut quel ch'agh era sussess dree la strada; ma la zent i 'gh diss ch'l'arev butaa viè 'l fiaa e la fadiga, parchè 'l re an fieva giustisia par chil matieri lì, parchè an la fieva gnanch par lù, quand la zent da 'st mond, par sfugaras dil gnol ch'i aviva par la testa i 'gh fieva di afront. 'Sta povra dona, quand la sintì acsì, dasprada e fora 'd liee da la vargogna e da la voja 'd vendicaras, par cunsularas dla sò disgrasia la pinsò d'andar a far arabir un puctin anch al re; e, pianzend cmè un putlet e zigand a la crusiata, la s'agh piantò davanti e la 'gh dsì: "Sacra Curona, re, mì an vien brisa chì da lù parchè a spera rason dla birbunada ch'i m'ha fat, ma a vien solament parchè ch'am faga grasia d'insgnaram (s'l'è vera quel ch'i dis) com lù al fa a supurtar in santa pas i afront e gli ufes che chil canaji i 'gh fan, parchè acsì a prev supurtar mej anch il miè, ch'agh garantiss ch'agh rinunsiarev tant e pò tant vluntiera a lù".
Al re, ch'in tut al temp da 'sta gran ciacarada, e stuf da 'sta mandga 'd ciacarad, com s'al sdassdass in cal mument, al saltò su tut int un colp e al diè subit ordan ch'as vendicass 'sta povra sgnora 'd tut igli ufes ch'i gh'ivan fat, e da cl'ora e quela 'l dvintò al più gran persecutor ad tut quei ch'i 'gh fievan di insult, e al gmitì al servel a partì che an agh vins più voja 'd far i bei umor.
ibidem, pagg. 292-293

Dialet de Mirandola Modifega

A digh donca che ai temp dal prim re 'd Zepri, da cla via che Gufred Buglion l'abé fat la conquista ed Tera Santa, as dia 'l cas ch'una sgnora ed Cuscogna l'andò in pelegrinazz al Sepulcher, e dand ed volta, quand la fo arivada a Zepri, agh fu di bardasson ch'i 'gh fen quel ch'a ne 'v digh. In causa 'd 'sta bruta asion, cla sgnora, avenden poca vuja, agh vins in ament d'andar dal re par denunsiargh al cas, ma agh fu ch'i 'gh diss: "Sgnurina, l'è temp e fiaa strussiaa, parchè cal re l'è un om acsì indolent e bon da niant che in cambi ed far giustisia ai magon di ater, una gran part ed quili ch'i fan a lù al s'li bev cmud un sumari; in 'sta moda, tut quii ch'han dla rogna da gratars i 's la gratan incontr'a lù fasandghen ed tot el fata". Abend santii la sgnora cmud andava la fassenda e 'n abend piò speransa 'd vendicars, per cunsolars in qualch manera 'd cla passion, la 's mess ed tor in zogh cal re di mè cucù e, smergland, essend andada al sò cuspet: "Sgnor" la diss "an son zà chè pr'asptar rason dla rifa ch'i m'han fat. Ojabò! Mi an voj sna che a m'insegnadi cmud a fa a sufrir tut chii brut mustass ch'i 'v fan. As prev dar che, cun la vostra scola, anca mì a psiss cumpurtar el mè desgrassi. Vò al savii, al bon Gesò Lazareno, s'agh li dunaree vluntera, s'a se psess, daspoch ch'al gh'ha csè boni spali".
Al re, ch'infin alora l'era staa un imbambii, un vis 'd ricota, a pars ch'al s'desdass da un'insonia, e prinsipiand da la figura patida da cla sgnora, la qual l'abè tut el sudisfasion pussebli e impussebli, al s'mitè propri a grinta dura con tut i bech e via che, da cal giorn andand inans, i 's fossan azzardaa 'd far del bricunadi incontr'a l'unor dla sò curona.
ibidem, pag. 296-297

Vus curelaa Modifega