Urano (pianeta)

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Urano
Fotografia de Urano töda zó de la sonda Voyager 2 endel 1986

Stella mader	Sole
Descuprii	13 de mars del 1781
Descovridor	William Herschel
Classificazion	Gigante gasùs
Parameter orbital
(a l'epoca J2000)
Semiass maggior	2 870 972 220 k m 19,19126393 UA^[1]
Perieli	2 735 555 035 k m 18,28605596 UA^[1]
Afeli	3 006 389 405 k m 20,09647190 UA^[1]
Circonf. orbitala	18 029 000 000 k m 120,515 UA^[1]
Period orbital	84,07 agn
Period sinodegh	369,65 dé^[2]
Velocità orbitala	6,49 k m/s^[2] (min) 6,81 k m/s^[2] (media) 7,11 k m/s^[2] (max)
Inclinazion su l'eclittega	0,76986°
Inclinazion dal equat. del Sol	6,48°
Ecentricità	0,04716771^[1]
Longituden del noeud ascendent	74,22988°
Argom. del perieli	96,73436°
Satellit	27
Anel	13
Dati fisegh
Diameter equat.	51 118 k m
Diameter polar	49 946 k m
Schissament	0,0229
Superfiss	8,084 × 10¹⁵ m²
Volum	6,834 × 10²² m³
Massa	8,6832 × 10²⁵ k g
Densità media	1,318 × 10³ k g/m³
Acceleraz. de gravità in superfiss	8,69 m/s² (0,886 g)
Velocità de fuga	21 290 m/s
Period de rotazion	0,71833 dé (17 h 14 min 24 s) (retrograda)
Velocità de rotazion (a l'equatùr)	2 590 m/s
Inclinazion assiala	97,77°
A.R. polo nord	77,31° (5 h 9 min 15 s)
Declinazion	15,175°
Temperatura in cima ai nigol]]	55 K (−218 °C) (media)
Temperatura superficiala	59 K (−214 °C) (min) 68 K (−205 °C) (media)
Pression atm.	1 200 h Pa (al leèl dei nìgoi)
Albedo	0,65
Dati d'osservazion
Magnituden app.	5,9 − 5,32^[2]

Urano l'è chèl dei sèt dei pianéti del Sistema Solar en ùrden de distànsa del Sul, el tèrs per diàmetro e 'l quart per masa. Aisebé che 'l sàpe vizìbil pò a öcc nüt, compagn dei oter sich pianéti cunusìcc zamò de l'antichità, lü 'nvéce l'è mai stat recunusìt come pianéta per vìa de la póca lüminuzità e de la sò òrbita lènta;^[3] difati l'è stat scuprìt apéna ai 13 de mars del 1781 de William Herschel, e l'è deentàt isé el prim pianeta a éser scuprìt per mès de 'n telescopio.

La cumpuzisiù chìmica de Urano l'è mìa tat diferènta de chèla de Netuno e diferènta envéce de chèla dei giganti gasus piö grancc Giove e Saturno. L'è per chèsta rizù che i astrònomi i preferés tratài come 'na clas separàda ciamàda gigànti giasàcc. La sò atmosféra, aisebé che la g'hape en cümü con chèla de Saturno e Giove la bondànsa de idrògeno e elio, la g'ha però 'na prupursiù bèla grànda de "gias", come l'aiva, l'amoniaca e 'l metano, ensèma a tràse de idrocarbùri.^[4]

La sò atmosféra la g'ha pò la particolarità de éser la piö frèda del sistéma solar, condena temperadüra mìnima che la pöl rià a 49°K (−224°C). La prezènta 'na strütüra cumplicàda de nìgoi, bèla stratificàda, endela quala se pènsa che l'aiva la se tróe 'ndei leèi piö bas e 'l metano 'n chèi piö alcc.^[4] La part intèrna del pianéta 'nvéce la sarès fàda de gias e córne.^[5]

Giöna de le caraterìste piö stràne del pianeta l'è l'orientamènt del sò as de rotasiù. Töcc i óter pianeti i g'ha l'as quàze perpendicolàr en rapórt al pià de l'orbita, envéce chèl de Urano l'è quàze paralél. Isé, 'ntat che 'l percór la sò òrbita, el g'ha 'n pólo che 'l vàrda 'nver el Sul per la metà del perìot de rotasiù e l'óter pólo che 'l varda el Sul per l'ótra metà.^[6]. El perìot de la sò revulusiù entùren al Sul l'è de presapóch 84 anni terèstri. L'òrbita de Urano la se tróa praticamènt söl pià de l'eclitica (inclinasiù de 0,7°).

Isé come i óter pianeti giganti, Urano el g'ha 'n sistéma de anèi planetàr, 'na magnetosféra e divèrsi satèliti; éscc de la tèra, per vìa de l'inclinasiù del pianéta, i sò anèi i pöl sèrte ólte someà a 'n sistéma concentrich töt entùren al pianeta.

Riferimèncc

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Donald K. Yeomans. (EN) HORIZONS System. nasa.gov, 13 luglio 2006. URL consultad in data 8 agosto 2007. — At the site, go to the "web interface" then select "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Uranus Barycenter" and "Center: Sun".
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Dr. David R. Williams. (EN) Uranus Fact Sheet. nasa.gov, 31 gennaio 2005. URL consultad in data 10 agosto 2007.
↑ (EN) MIRA's Field Trips to the Stars Internet Education Program. mira.org. URL consultad in data 27 agosto 2007.
↑ ^4,0 ^4,1 J. I. Lunine The Atmospheres of Uranus and Neptune sö Annual Review of Astronomy and Astrophysics - 1993
↑ M. Podolak, A. Weizman, M. Marley Comparative models of Uranus and Neptune sö Planet. Space Sci. vul.43, nömer 12, pag. 1517–1522- 1995}}
↑ B. A. Smith, L. A. Soderblom, A. Beebe, et al. Voyager 2 in the Uranian System: Imaging Science Results so Science vulüm 233, pàgine 97–102 - 1986

[horizons-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Donald K. Yeomans. (EN) HORIZONS System. nasa.gov, 13 luglio 2006. URL consultad in data 8 agosto 2007. — At the site, go to the "web interface" then select "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Uranus Barycenter" and "Center: Sun".

[fact-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Dr. David R. Williams. (EN) Uranus Fact Sheet. nasa.gov, 31 gennaio 2005. URL consultad in data 10 agosto 2007.

[3] (EN) MIRA's Field Trips to the Stars Internet Education Program. mira.org. URL consultad in data 27 agosto 2007.

[Lunine1993-4] 4,0 ^4,1 J. I. Lunine The Atmospheres of Uranus and Neptune sö Annual Review of Astronomy and Astrophysics - 1993

[Podolak1995-5] M. Podolak, A. Weizman, M. Marley Comparative models of Uranus and Neptune sö Planet. Space Sci. vul.43, nömer 12, pag. 1517–1522- 1995}}

[Smith1986-6] B. A. Smith, L. A. Soderblom, A. Beebe, et al. Voyager 2 in the Uranian System: Imaging Science Results so Science vulüm 233, pàgine 97–102 - 1986

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]