Ada
Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada. |
Adda | |
---|---|
| |
Nasiù | Italia |
Regiù | Lombardia |
Longhèsa | 313 km |
Portàda média | 187 m³/s |
Bacino idrografich | 7 979 km² |
Altèsa de la sorgènt | 2 237 méter sùra 'l leèl del mar |
El nas | Val Alpisella |
El và a finì | Po fra Castelnuovo Bocca d'Adda e Spinadesco |
L'Ada (nom feminil) a l'è un fiüm lumbard che 'l trasversa el lagh de Com e 'l se geta in del Pò (a la riva mancina). A l'è lunga 313 km.
La surtida a l'è a l’Alpisela a 2235 mt. d'altitüdin, in di Alp retigh, a l'ovest del giögh del Stelv. L'Ada süperiur la parcur la Valtelina ear circa 100 km prima de bütàss in del Lagh de Com, del qual a l'è 'l principal aflüent. In la bassa Valtelina, la purtada del fiüm a l'è fisc redüida a causa d'un sbarament idrueletrigh de l'ENEL, che 'l sposta i aqui in d'un tünel suterani per i dà indree 11 km püssee in bass, da bot al lagh de Com.
L'Ada inferiura la bagna Lecch, Trezz, Rivölta, Lod e Castelnöv, punt da cunflüenza cul Pò a 36 m d’altitüüd.
Lungh el sò curs inferiur el 16 nuvember 1983 hin staa creaa dü parch natürai:
- El parch Ada Nord, che 'l s'estend sü 54 km, da Lecch (punt in che l'Ada la lassa el lagh de Com) fin a Trücazzan;
- El parch Ada Süd, che 'l s'estend sü 60 km, da Rivölta fin a la buca in del Pò.
In de la storia lumbarda, l'Ada l'è semper stada un fiümpütost impurtant, vist che per un bel poo de temp la faseva da ligna de cunfin a nord tra el Dücaa de Milan e i Grisun e, lungh i sò spund ucidentai e urientai, tra Milan e la Repübliga de Venezia. Anmò al dì d'incö l'è cunsiderada la ligna de spartiziun tra el toch ucidental del Lumbard e quel uriental.
Idrulugia
La sua alimentaziun principalment d'urigien glaciala la ghe da un regim estiv, cunt una purtada massima in giügn-lüj. La sua purtada media a l'è stada stimada a 186,85 m³/s.
Regurdem che l'Ada la ricev i aqui dal Pus'ciavin da la Svizzera.
Cumün traversaa da l'Ada
- Pruvincia de Sundri: Val de Dint, Burmi, Val de Sota, Sondel, Gros, Grusot, Mazz, Tuv, Luver, Tiran, Vila de Tiran, Bianzun, Tej, Ciür, Piateda, Muntagna, Sundri, Albusagia, Caiö, Berben, Culurina, Büj, Arden, Talamona, Civ, Murbegn, Cös, Traona, Delebi.
- Pruvincia de Lech: Coligh, Carghentin, Irün, Brivi, Imbersagh, Padernu, Rubiaa.
- Pruvincia de Bergum: Cisan, Vila d'Ada, Carvigh, Calüsch, Solza, Medulagh, Süis, Butanügh, Cavriaa, Caloniga, Fara d'Ada, Trevij, Casiraa, Arzagh.
- Pruvincia de Munza e Brianza: Curnaa.
- Pruvincia de Milan: Trezz, Vaver, Cassan sü l'Ada, Trücazzan.
- Pruvincia de Cremona: Rivölta d'Ada, Spin, Casalet Ceredan, Credera e Rübian, Muscazzan, Muntodin, Gumbid, San Bassan, Pizzighetun, Crota, Spinadesch.
- Pruvincia de Lod: Cumazz, Zel Bun Persigh, Cervignan, Galgagnan, Bufalora, Muntanas, Lod, Cavenagh, Türan, Bertonigh, Castiun, Malee, Mancasturma, Castelnöv.