Canton Grisun
|
|
Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada. |
El Canton Grisun (tudesch: Graubünden; rumanc: Grischun; frances: Grisons, talian Grigioni), l'è el püssee grand e el püssee uriental di 26 canton de la Svizra. Insema al Tisin, l'è vün di dü canton induè che se la parla la lengua lumbarda.
| Canton Grisun Canton | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Dats aministrativ | |||||
| Nom ofiçal | Grigioni, Chantun Grischun e Graubünden | ||||
| Stat | Svìzzera | ||||
| Capital | Coira | ||||
| Lengue ofiçai | lengua todesca, Lengua rumancia e lèngua italiana | ||||
| Oltre lengue | Lengua walser, lèngua italiana, Lengua rumancia, Lengua lombarda e Lenga dij segn dla Svìssera italian-a | ||||
| Nassida | 1803 | ||||
| Politega | |||||
| President | |||||
| Orgen lejislativ | Gran Consili | ||||
| Territore | |||||
| Coordinade | 46°45′N 9°30′E / 46.75°N 9.5°E | ||||
| OSM | 1686631 | ||||
| Voltituden | 585 m s.l.m | ||||
| Superfix | 7 105,39 km² | ||||
| Abitants | 198 379 ab. (31 dicember 2018) | ||||
| Densitaa | 27.92 ab./km² | ||||
| Confin | Canton Tisin, Canton Glarona, Canton Uri, Canton San Gal, Vorarlberg, Tirol, Lombardia, Südtirol, Trentin-Sudtirol, Pruvincia de Com, Pruvincia de Sundri, Gravedona, Liv e Dòss | ||||
| Fus orari | UTC+01:00 e UTC+02:00 | ||||
| Varie | |||||
| Codex ISO 3166 | CH-GR | ||||
| Sigla autom. | GR | ||||
| Cl. climatega | |||||
| Cl. sismega | |||||
| Localizazion | |||||
 | |||||
| Sit istituzional | |||||
Lengua Modifega
El cantun Grisun a l'è l'ünegh cantun svizer che 'l gh'ha trì lenguf ufiziaj: el tudesch, el rumanc e 'l talian. El lumbard l'è la quarta lengua, ma l'è mia recugnussüü ufizialment. El Grisun a l'è l'ünegh cantun de lengua rumancia.
I dialet tudesch del Grisun fan part de dü grüp principaj:
- el tudesch svizer che'l se parla in de la capital Coira e in de la püssee part del cantun;
- el tudesch walser, che'l se parla in di enclav e isul lenguistich walser che gent del Vales i aveva fundaa in del temp medieval.
El dialet de Samignun, l'ünegh dialet svizer che'l fa part del grüp di dialet tirules (bavares-austriach).
Cinch dialet principaj (ses cunt el Jauer) fan part de la lengua rumancia: el Sursilvan, el Sutsilvan, el Surmiran, el Puter e'l Vallader. El rumanc al gh'ha anca una furma standard cumüna, ciamada rumantsch grischun.
In del teritori con lengua ufiziala taliana, se parlen di dialet lumbard alpin.
Statistich Modifega
Abitant e maderlengua (2000):
- tudesch: 127'755 (68%)
- rumanc: 27'038 (14%)
- talian: 19'106 (10%) (al tira dent anca el lumbard)
- alter: 13'159 (8%)
Distret Modifega
El cantun a l'è dividüü in 'sti distret chì: