Lombard Occidental

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Spartacus (Tracia, circa 109 A.C. – Lucania, 71 A.C.) l'è stò un gladiatur e cundutier trace, ca l'ha capegiò una rivolta da s'ciavi, la pùsé impegnativa dai guer servili che Roma la dovù affruntà. L'é cugnusü cum'é Ül s'ciav che l'ha sfidò l'Imper.

Scultura da Spartacus a Berlin, Germania
I muviment dai ribell in da la tersa guèra servil
Statua da Spartacus crucifiss in via Appia a Roma, ma espòsta a Parigi, Francia
L'atür american Kirk Douglas in dal 2011, l'ha interpretò Spartacus in dal film Spartacus dal 1960
L'atür gales Andy Whitfield in dal 2010, l'ha interpretò Spartacus in dal telefilm Spartacus: Blood and Sand poch prima da murì in dal 2011
Calciatur da la FC Spartak Moscow in dal 2006

Biugrafia Modifega

Primi Ann Modifega

Al sa cugüns poc da precis da quand Spartacus l'era giujn: l'è però cert che l'é nasüü in Tracia da una famiglia da pastur appartenent a la tribù di Maedi; l'ha intrapres la prufessiun dal pà, ma al finiss in miseria e acceta d'entrà in da l'esercit ruman, e al cumbat in Macedonia cul grad da milite ausiliari. La dùra disiplina ubligada e i tanti episòdi da rasism ca l'ha duvù subì all'intern da la milisìa l'han cunvint a disertà e a scapà. Caturò, al vegn giudicò disertur e cundanò, secundo la legg criminal militar rumana, a diventà s'ciav. In seguit, circa al 75 a.C., al vegn destinà a fà ül gladiatur; Spartacus, di fati, al vegn vendù a Lentulus Batiatus, v'un lanista cal pusedeva una scòla da gladiatur a Capua. Spartacus al vegn ubligà a cumbatt denter l'anfitiatri campan cuntra i belv e cuntra alter gladiatur.

La Ribelliün Modifega

Spartacus, esasperò dai càtìf cundisiün che Lentulus al ga riservava a lü e agli alter gladiatur, al decid da ribelass e in dal 73 a.C. l'é scapò dall'Anfiteatri capuan in duà l'era cunfinà; alter 70 gladiatur l'han seguì fin al Vesuvi, la prima tapa da la rivòlta spartachista. Quand i ribel in pasò su la strada ca la purtava alla muntagna i ribel sa scuntran cun un drapell da suldà da la lucal guarnigiun, ch'eran stò mandò incuntra per fermà l'avansada. Al vincc però Spartacus, cal vegn elett cap dai ribell insèma ai galli Oenomaus e Crixus e sa rifùgian ai pied dal vulcan per riurganizass, aumentà i propri forss accugliend alter s'ciavi.

Prim fasi Modifega

Ül Senà da Roma l'ha inviò, in rapida sucesiün, 2 pretori (prima Gaius Claudius Glaber e dopu Publius Varinius) in Campania cun l’ordin da fermà la rivòlta. Glaber l'ha arruolò, una legiün da 3000 unità circa, furmada da omàn inespert e minga addestrà. Quand Glaber cins d’assedi la pusisiun in dua eran asserraglià Spartacus e cumpagni, questi ultim, prufitand da l’uscurità, in riusì ad agirà l’accerchiament sensa che i sentinell ruman se n'acorgan, e a riesàn adiritura a circundà l’acampament ruman e l’atachen, sterminand gran part dai legiunari, e alter in scapò in quela ca vegn denuminada "Bataglia dal Vesuvi". Ül success militar pùsé eclatant rivultüs l'é stò quel cunseguì cuntra ül pretur Varinius e i sö legati propretur, Furius e Cossinius: Spartacus al s'é minga limitò a scunfigg i suldà, ma al s'impadruniss di cavall, dall'insegn di legiuni e dai fasci litòri dal pretur. Cossinius colt da surpresa quand al faseva ül bagn a Saline, v'una lucalità tra Herculaneum e Pompei l'é riussì a salvass, per il mument, dal culp da man uperò dai ribell. Successivament dopu un inseguiment, Spartacus l'ha uperò l’assalt final fasend murì tanti legiunari e ül legà Glaber. Dopu al vegn ül turno da Varinius che, dal sö cant, l'aveva pres di cuntrumisur preventiv att a fermà gli attacch da sorpresa dal nemìs, ma la disiplina militar in dal camp ruman lasava a desiderà: part dai legiunari eran malà e i superstit s'eran ammutinà evidentement per l’incapacità dal cumand miitar da Varinius. Evidentement, i cunsuli in carica Gaio Cassius Longino e Marco Terenzio Varrone Lucullo aven poch interess a impegnass in cala campagna chi e la sutavalutasiun da Spartacus l'é stada la causa da l’ingrandiment dal cunflitt, ca l'ha causò tanti perdit uman ed economich. Spartacus l'ha decis da marcià vers sud in diresiun da Cuma, dopu avé scunfitt gli omàn da Varinius e i ribell spartachisti riesan a svernà in dal 73-72 a.C. indisturbò. I ribell Galli e Germanich, capeggiò da Crixus ed Oenomaus vulevan cuntinuà a atacà i legiun ruman, inveci Spartacus, ben cunsapevul da la resistensa e capacità da ripresa su la lunga distansa di esercit rumani, l'era cuntrari. I ribell han decidù d'estender la rivòlta anca a Sud da la Campania, e ocupan la Calabria e la Lucania. In chi zon chi, cuntra gli ordin stess da Spartacus i ribell Galli e Germanich s'abbandunaron ad ogni viulensa, sacchegg, devastasiun: villagg brusà, donn stuprà e assassinà, bestiam depredà, sembrava che un’apucaliss sa fuss abatuda sulla Campania. Tucc i tentativi da Spartacus d’impedì gli eccidi in stò vani, tant che i sö seguaci han cuminciò a udial. In dal 72 a.C. sembrò che ül Senà inisiass a ciapà sul seri la rivòlta spartachista, sulla scia da l’indignasiun pupular ch'aveva sullevà la scia da sang, sacchegg e stupri cumess dai ribell e deliberò che i cunsul da quell’ann, Lucio Gellio Publicola e Gneo Cornelio Lentulo Clodiano a schiscià la rivòlta. Crixus, cun una magiuransa da ribell celti e germanich ai sö ordin, l'é scess in Apulia, ma chi al vegn scunfitt da Publicola in da la "Bataglia dal Gargan" e Quinto Avio, ül propretur da Gellio, riess a masà Crixus cun un pugnal. Spartacus al s'é minga intimurì per la mort dal sö alleà, e anzi al riess a batt anca mò i trupp ruman, cumandà dai consoli Lucio Gellio Publicola e Gneo Cornelio Lentulo Clodiano. L'esercit cumandà dal console Clodiano Lentulo, in dal tentativ da sbarrà ül pass ai ribell, l'é stò sconfitt (estò dal 72 a.C.) in dal Appennin tusc-emilian. Spartacus al batt anca ül guvernatur da la Gallia cisalpina, ül proconsole Gaio Cassio Longino Varo, in di press da Mutina (l'atual Modena) cün un esercit da 10.000 omàn, ma al vegn leteralment sbaragliò. Perciò, l'ha guidò i sö trupp vers la Lucania e al s'é fermò in di press da Turi, e l'ha riarmò ül sö esercit.


L'intervent da Crassus Modifega

In dal dicembar dal 72 a.C., propri quand Spartacus turnava in Lucania, ül Senà ruman l'ha dò al proconsole Marcus Licinius Crassus l'incaric da fermà la rivòlta. Crassus l'ha ciapò ül cumand su 8 legiuni, per vincc a tucc i cost. Crassus l'ha muvù cuntra Spartacus cun ses legiuni, e alter 2 legiuni cunsulari ripetutament scunfitt, che i funt, però, riferisan ess stò decimà da Crassus stess. Infati, al sa narra che, cumbatend cun l’esercit da Spartacus, Crassus al vegn scunfitt e per punisiün l'ha urdinò la decimasiün di legiuni cunsulari fin all’imman cifra da ben 4.000 legiunari giustisiò cun ül sistema da la Verberatio (a bastunà) per la cudardia mustrada in di cunfront dal nemìs. Ma ül principal respunsabil da cal ruvesci chi l'era stò un amis da Crassus, Mummius, che, insèma ad alter nobil, al s'era post agli ordin dal proconsole, cum’era cunsuetudin per la nobiltà quand s’intraprendeva v'una campagna al cumand da valurüs cundutier, per metàs in lüss in di campagn pulitich; Mummius disubbedìs agli ordin e atacò Spartacus, ma questi al reagìs suprafacendul. Cun la Verberatio, Crassus s'é guadagnò püsé da Spartacus la paura e ül timur reverenzial di sö omàn, e al ristabiliss la disiplina e la fedeltà di sö trupp. Spartacus, ciapò in cuntratemp da ca la decisiun chi, l'ha deciss da sbarcà in Sicilia per o e uniss a una rivolta da s'ciavi, indipendent da la sua, in Trinacria. Tutavia, a causa dal tradiment dai pirati cilici (che s'eran miss d'acordi cun ül famigerò guvernatür da la Sicilia, Verre), al vegn custrett a stà fermu, nunustant ül tentativ d' atraversà ül strett cun i zatér che però riusivan no ad assicurà l’apròd, anca perché Verre aveva furtificà i coste in di press da Messina. Crassus urdinò la creasiün d'un gran mur in da la part püsé streta ca l'ha separava ül mar Ioni dal mar Tireni, in prusimità da l'istmo da Catanzaro, prutett da un fussà largh e prufund, che, tagliand da mar a mar la Calabria blucass Spartacus e facess minga arrivà rifurniment d' alcun genar ai sö trupp, tenend in dal cuntemp impegnà e ben allenà i legiunari. Difati, acadéva che Spartacus riceveva aiuti da briganti, s'ciavi fugitiv e disertur, tutavia, Spartacus, dopu una seri da tentenament, l'ha decidù da fursà ül blocc, fasend traversà i sö trupp in un punt di oper da difesa che l'era stà neutralisà.

La Scunfìta e la Mort Modifega

Rütt ül blocc, Spartacus al sa dirigg verso l’Apulia, secund alcuni perché al vureva salpà alla vòlta da la Tracia, secund alter perché al vureva fà ribellà gli s'ciavi da l'Apulia. Alüra Crassus atacò Spartacus ai spall, ma ül trace al riess a vincc in da la Bataglia da Petilia. Tutavia, per la stanchésa di sö omàn, Spartacus l'ha pudù minga sfrutà al meij ül success, in dal genar dal 71 a.C., anca perché l'esercit ruman, numerüs e ben armà, l'ha custrett Spartacus prima a scapà vers Brindisi, (semper a Brindisi, i sö ex alleà, Castus e Gannicus, han atacò i ruman e han perdù netament), e dopu alla ritirada, ancamò vers la Lucania. Difati la piana dal metapuntin, l'è teater dal passagg da l’esercit da s'ciavi e disperà da Spartacus ca ghan permiss da ciapa alter cunsensi. Plutarcus parla da l’arriv da tanti mandrian e pastur da la regiun che, gent giuijna e rubusta, s'in unì al grupp, e han sachegià i cità, tra i quali Heraclea (incö Policoro), e Metapontum (incö Metaponto), in dal post che ül gladiatur ribell al s'é incuntrò cun il pirata cilicio Tigrane per urganisà l'imbarc da Brindisi a Cilicia, dopu falì per ül tradiment dal pirata. La bataglia final ca l'ha vist la scunfita e la mort da Spartacus in dal 71 a.C. s'é svolta in di press dai surgenti dal fium Sele.

Popularità dopu la mort Modifega

Adatament cinematugrafich e televisiv Modifega

Liam McIntyre

In di Sport Modifega

Spartacus Peak Modifega

In Antartid, precisament in di Isùl da Livingston, gh'é un picc da giàss alt 650 meter, ca l'han ciamà cul nom da Spartacus, Spartacus Peak.

Varda anca Modifega