Solfer

Quest articol chì l'è scrivuu in lombard, grafia milanesa.

El solfer (o zolfer, zolfregh o zoffregh o zofrigh o zolfo o solfo) l'è on element chimegh. El sò simbol a l'è la S, e 'l sò numer atomegh l'è 16.

Sùlfer
16 S                                                                                                                                                                                                                                                               fosforo ← sùlfer → cloro
Aspèt
Aspèt de l'elemènt Cristai de solfer color giald
Generalità
Nòm, sìmbol, nömer atòmich	sùlfer, S, 16
Serie	Mìa metài
Grupo, periot, bloch	16 (VIA), 3, p
Densità	1 960 kg/m³
Dürèsa	2,0
Configürasiù dei eletrù	Configürasiù dei eletrù
Proprietà atomiche
Peso atòmich	32,065 u
Ragio atòmich (calc.)	100 pm
Ragio covalènt	102 pm
Ragio de van der Waals	180 pm
Configürasiù dei eletrù	[Ne]3s23p4
e− per leèl energétich	2, 8, 6
Stàcc de osidasiù	−1, ±2, 4, 6 (acido forte)
Strütüra cristalìna	ortorómbich
Proprietà fìziche
Stat de la matéria	solido
Pont de füziù	388,36 K (115,21 °C)
Pont de ebulisiù	717,87 K (444,72 °C)
Volüm molàr	× 10Modell:Val/delimitnum m³/mol
Calùr de füziù	1,7 175 kJ/mol
Tensiù de vapùr	2,65 × 10−20 Pa a 388 K
Otre proprietà
Nömer CAS	Modell:CAS
Eletronegatività	2,58
Calùr specìfich	710 J/(kg•K)
Condücibilità elètrica	× 10Modell:Val/delimitnum /(S/m)
Condücibilità tèrmica	0,269 W/(m•K)
Energia de prìma iunizasiù	999,6 kJ/mol
En. de segónda iunizasiù	2 252 kJ/mol
En. de tèrsa iunizasiù	3 357 kJ/mol
En. de quàrta iunizasiù	4 556 kJ/mol
Energia de quìnta iunizasiù	7 004,3 kJ/mol
En. de sèsta iunizasiù	8 495,8 kJ/mol
Izòtop piö stàbii
iso NA TD DM DE DP 32S 95,02% l'è stàbil con 16 neütrù 33S 0,75% l'è stàbil con 17 neütrù 34S 4,21% l'è stàbil con 18 neütrù 35S sintétich 87,32 dé β− 0,167 35Cl 36S 0,02% l'è stàbil con 20 neütrù
iso: isotopo NA: bondànsa en natüra TD: tép de smezamènt DM: modalità de decadimènt DE: energia de decadimènt in MeV DP: prodót del decadimènt

L'è on non-metall senza odor e savor, e bell bondanzios. La soa forma pussee cognossuda e comuna l'è quella cristallina, d'on color giald intens. L'è present in di solfur e solfaa de ona motta de minerai, e 'l se troeuva a l'istatt pur in di region volcanegh. A l'è on element fondamental per tucc i vivent, perchè 'l se troeuva in d'on fracch de proteinn.

A l'è doperaa anca in de l'agricoltura, oltra che per fà su la polver de sbar.

L'è vun di element pussee cognossuu fin di temp antigh, e l'è citaa anca in de la Bibbia e in di poema de l'Omer.

El nomm

La parolla solfer e i sò variant riven del latin sulphur, con l'istess significaa. L'è doperaa in tutt i lengov romanz (italian zolfo, aragones ixufre, spagnoeu e asturian azufre, catalan e ocitan sofre, cors zolfu, frances soufre, forlan solfar, galizian xofre, ligur sofro, piemontes sorfo, portoghes enxofre, romen sulf, sicilian sùrfuru, romanc zulpar, sardegnoeu zurfu). La parolla l'è passada del latin anca a l'albanes (sulfuri), ai lengov germanegh (danes svovl, todesch schwefel, frison swoowel, lussemburghes schwiefel, limburghes solfer, bass todesch swevel, olandes zwavel, norveges svovel, svedes svavel, fiamengh sulfer), ai lengov celtegh (breton sulfur, galles syllfwr, irlandes sulfar) e in d'ona quai lengua slava (bosniegh, croatt e serb sumpor).